सांकवाळ इर्गज
सांकवाळ हो गांव मुरगांव तालुक्यांत वसलेलो आसा, मातशा सां. जासिन्त जुंव्याच्या पश्चीम दिकेन. गोंयचो पयलो सांत जुझे वाजाचो ह्या गांवांत जल्मल्लो. आवर लॅडी ऑफ हॅल्थ (NossaSenhora da Saude) ही गांवची इर्गज आसा आनी पुराय गोंयभर ती आपल्या फुड्यांत आशिल्ल्या भव्य आकाराखातीर फामाद आसा. कुठ्ठाळ आनी सांकवाळ हे दोनूय गांव एकामेका खूब लागीं आसात.
इतिहास बदल
1560 वर्सा जेन्ना जेजुईत पाद्री पयले कुठ्ठाळ वाठारांत आयले तेन्ना तांच्यानी कुठ्ठाळ वाठारांतली इर्गज बांदली. त्या उपरांत ते सांकवाळ वाठारांत आयले. 1566 वर्सा तांच्यानी NossaSenhora de Saude इर्गज बांदून काडली. अशें म्हणटात, ह्या जाग्यार पयली एक हिन्दू देवूळ आशिल्लें. ह्या देवळाचे नांव आसले- लक्ष्मी नरसींह देवूळ. पुर्तुगेज आयल्या उपरांत तांच्यानी हे देवूळ नश्ट केलें आनी देखून लोकांनी ते देवीक व्हड्याचेर घालून जुवारी न्हंयचे पलतडी वेलींग, माड्डोळ हांगां वेली. आयज लेगीत ह्या इतिहासीक गजालीची याद म्हण ते देवळाचे लोक न्हंयचे देगेर एक ल्हानशें नाटक करतात. पूण 1606 वर्सा ही इर्गज नव्यान बांदून काडली आनी भलायकेचे सायबिणीक ती अर्पण केली. ह्या इर्गजेकडेन वचपी रस्त्याक ‘RuaEscravado de Maria’ अशें म्हणटात. हाचो अर्थ असो आसा, सायबीण माय रस्त्याची गुलाम. आनी ह्या इर्गजेंत गोंयच्या पयल्या सांतांन, सां. जुझे वाज हाणी सायबिणीक गुलामपणाची चीट बरयली. ह्या जाग्याक पाथ्यार म्हणटाले आनी आजून म्हणटात.
सुमार 1834 वर्सा ह्या इर्गजेक उजो लागलो आनी सगळे नश्ट जालें आनी फक्त तिचो फुडो उबो उरलो. ह्या घडणेची आमकां एक आख्यायिका मेळटा- ती अशी आसा, ह्या गांवांक पाथ्यार म्हणटात. ह्या गांवांत खंय तेन्ना लोक खूब गिरेस्त जाल्ले आनी देखून तांकां गर्व आयिल्लें. ते लोक खंय अश्यो जेवणाच्यो भुती बांदताले, झाडार वयर बांदताले आनी आपूण सकयल रावन फातरायताले आनी उडयताले आनी मागीर जेवताले.
हें खूब तेंप चल्लें. तांकां देवाचो लेगीत भंय नासलो. हें पळोवन देवाक खूब राग आयले. देवाक तांचेर वंशाची पिडा धाडली आनी लोक मरपाक लागले. तशेंच थंय आशिल्ली इर्गज मोडली आनी त्या इर्गजेंत आशिल्ली देवाची मुर्ती आनी घांट उदकांत व्हांवन गेली. ती व्हांवन वचून ती देवाची मुर्ती वार्का लोकांक मेळ्ळी आनी आयज लेगीत ही मुर्ती थंयच्या इर्गजेंत आसा अशें मानतात. आनी घांट आजून त्या न्हयेंत आसा अशें मानतात.
आनी ह्या घटनेचो पुरावो मोडलेल्या इर्गजेचो मुखावयलो तोंड आजून उबें आसा आनी देखून आयज जी सांकवाळची इर्गज आसा ती शिदोळ ह्या गावांत आसा. जंय आयज सांकवाळची इर्गज आसा थंय पयली एक ल्हानशें कॉपेल आशिल्लें. आनी ताचो सोद लागलो 1783 ह्या वर्सा आनी मागीर ती बांदून काडली.
ह्या इर्गजेचें बांदकाम पळोवपी आसले ब्रादर फ्रांसीस कॉ आरान्हा जे साश्टींतल्या हेर इर्गजांचे वास्तुशिल्पकार आसले. ह्या इर्गजेची बांदावळ नियो रॉमन पद्दतीन आसा, व्हड आवाठ आनी 4 खाडी * 4 माळे.
ह्या इर्गजेच्या पातरोनाचें फेस्त पयली एप्रील म्हयन्यांत जातालें तें आतां फेब्रुवारी म्हन्याच्या दुस-या आयतारा जाता. पूण लिवरामेंत साबिणीचें फेस्त जें जाता तें सगळ्या फेस्तापासून दबाजीक आनी व्हडा उमेदीचें आसा. हें फेस्त ह्या इर्गजेंत दर वर्सा नोव्हेंबर म्हयन्याच्या दुस-या आयताराक मनयतात.
आयज ही इर्गज वाडोवपाची तजवीज चल्ल्या आनी आतां बांदकाम सुरू आसा.