सांत आलेस इगर्ज

सांत आलेस इगर्ज दक्षिण जिल्ल्यांतल्या साश्टी तालुक्यांतल्या कुडतरी गांवांत आसा. दक्षिण जिल्ल्यांतल्या साश्टी तालुक्यांतलो कुडतरी हो सगळ्यांत व्हडलो गांव. ह्या गांवांतली लोकसंख्या सुमार ८२०२ (१९८१ जनगणे प्रमाण)आसा. हो गांव उत्तरेक जुंवारी न्हंयेक लागसार आसा आनी दक्षिणेक सां जुझे द आरियल जाल्यार पुर्वेक गिरदोलींम आनी माकाजन लागसार आसा. पुर्तूगेजांनी कुडतरी ह्या गांवाक कुडतोरी हें नांव दिलें. पयलींच्या काळार ह्या गांवाक कोडतारी. कुडूतारी, कार्दळी, कुडस्तळी ह्या नांवान वळखताले. आतांच्या काळार कुडतरे (कोंकणी) कुरतोरे (इंग्लीश वा पुर्तुगेजीन), कुडतरी (हिंदी आनी मराठीन) अशें म्हणटाले. कुडतरीच्या सां आलेसाची इगर्ज ही मडगांव सावन ९ किलोमिटराच्या अंतराक आसा. ही गोंयची सगळ्यांत पोरणी इगर्ज. ह्या कुडतरी गांवांत सुमार ५८ वाडे आसात. ह्या सगळ्या वाड्यांतली मुखेल इगर्ज म्हणल्यार सां आलेस. हालीं मायना हो वेगळो गांव जाला आनी थंय एक नवी इगर्ज बांदल्या (सां रिता). कुडतरी गांवच्या लोकांनी क्रिस्ती धर्म आपणावचे पयलीं ह्या गांवांतले लोक ह्या देवाची पुजा करताले; सातेरी, नारायण, चंदश्र्वरी, सातोळ्यो, रवळनाथ, चंद्रनाथ, दुर्गादेवी, भगवती, महेश्वर, गणेश, आदी.

इतिहास

ह्या कुडतरी गावांतले फाटले पुर्वज हिंदू आशिल्ले, तांचे आडनांव चडशें पै आनी कामोती आशिल्लें. रोमांतल्या जेजुईत वेसपेसियानो बोनामिकी ह्या इटालीयन मनशाक कुडतरी धाडिल्लो. हो गांव जाणे त्या काळा मेरेन क्रिस्ती भावार्थ आपणावंक नाशिल्लो वा ते विशीं सरळ उलोवपाक वा मानून घेवपाक तयार नाशिल्लो त्या गांवांत ताणे भावार्थ निर्माण केलो. कुडतरी गांवच्या पांडिकोल वाडयांतल्या ह्या घराण्याक ३ भाव आसले; हरी पै (हा पै), जिला पै आनी इला पै. धर्मांतर जावपी हो पयलो कुटूंब आनी ज्या पाद्रीन ह्या घराण्याक धर्मांतर केल्लें ताका म्हणल्यार पै कुटूंबाक आपल्या खास घराब्याचें आडनांव कोस्ता दिलें. हरी पै हांकां इमान्युऍल द कोस्ता आनी ताच्या बायलेक मारिया द कोस्ता ह्या नांवान बावतिज्म दिलो.

गोयांत १५ डिनरी आसात. तातूंतलो एक म्हणल्यार मडगांव डिनरी. कुडतरी गांवचो मडगांव डिनरींत आसपाव जाता. हातूंत दोन पॅरीश (इगर्जो); सांत आलेस आनी सां रिता आसात. सांत आलेस पॅरीशांत सुमार ८,००० क्रिस्तांव आनी सांत रिता पॅरिशांत सुमार ४००० क्रिस्तांव आसात. सांत आलेसाची इगर्ज गांवच्या गांवकारानी आनी भावार्थ्यांनी पयशांचो आदार दिवन इगर्ज बांदिल्ली. ही इगर्ज पयलीं १५९७ वर्साक बांदिल्ली. फा.आंतोन्यो द कोस्ता हो पयलो पाद्री जो ह्या इगर्जेंत वावूरलो. ह्या इगर्जेची पुनरबांदणी १६४७ ह्या वर्साक जाली.

आलेस हो उंचल्या कुटूंबांत जल्माक आयिल्लो. ताच्या आवय-बापायन ताका काजार जावूंक खूब दबाव घातिल्लो. तर ताणे आपलें घर, बायल आनी आवय-बापायक सोडून त्याच काजाराचे रातीक कोणाक सांगिनास्तना गिरेस्तकाय आनी मौजा सोडून पवित्रताय सोदूंक एक भिकारी कोसो जियेलो. ताणें आपले निमाणे दीस आपल्या खूद बापायच्या घरांत भिकाऱ्याचो भेस घेवून ताणें दीस सारले. तो ह्या संवसाराक अंतरतकच किर्याद आनी ताच्या घरच्यांनी ताका तो तांच्या घरांतलो पूत म्हणून वळखलो. आनी ताका सभ्य इनतेर दिलो. ताच्या मरणा उपरांत रोकडेंच ताणे जायत्यो मिलाग्री केल्यो. सांत आलेसाचें फेस्त जुलाय १७ तारखेक (ताचो मरणाचो दीस) जाता. पूण हें फेस्त जें पयलीं जुलाय १७ तारखेर मनयताले तें आतां जुलाय १७ तारखे उपरांत जो आयतार येता तेन्ना मनयतात. आनी हाका कांय जाण भिकाऱ्या फेस्त म्हणटात. कुडतरी सांत आलेसाची इगर्ज हें एक देवाचें सुंदर मंदीर जें सांत आलेसाक ओपला. आमच्या पुर्वजानी देवाचें बरें उतर आपणायल्लें ताचें इगर्ज ही एक उगडास जावन आसा. जेजुईत मिशनऱ्यांनी क्रिस्ताचो उजवाड कुडतरी गांवांत हाडलो आनी आमच्या पुर्वजानी हो भावार्थ आमच्या सुवादीन केलो.

मुखेल कपेलां

१) मिलाग्र सायबिणीचें कपेल – बांदोळ आनी कावातीं ह्या दोनूय वाड्यांमदीं जी मूंत मेळटा थंय आमकां हें कपेल पळोवपाक मेळटा. हें कपेल सांत आलेस इगर्जे सावन १९७५ मिटराचे अंतराक आसा जें कुडतरच्या गांवकारानी १६४७ ह्या वर्साक सोदून काडिल्लें. ह्या कपेलाची पुनरबांदणी १७४५ वर्सा जाली आनी फाटल्या वर्साक म्हळ्यार २०१३ वर्साक ह्या इगर्जेंत कांय बारीक सारीक सुधारणां करून ती अदीक सुंदर केल्या. सद्या कुडतरी गांवचें हें सगळ्यांत पोरणे कपेल. ह्या कपेलाच्या फेस्ताचें मीस नोव्हेंम्बराच्या दुसऱ्या आयताराक जाता. जातूंत सांत आलेस तशेंच सांत रिता इगर्जेचे पॅरिशनर्ज वांटेकार जाता. पयलिंच्या काळार हे कपेलांत फकत बांमणांच मीस भेटयतालीं. पूण आतां सगळ्या जातींक समान मानूंक लागिल्ल्यान हेर सामान्य मनशांकूय मीस भेटोवपाचो हक्क आसा. कुडतरीं दर वर्साक हें फेस्त मनोवपाक जो वाडो नेमिल्लो आसता त्या प्रमाण हें फेस्त मनयतात. तशेंच कोरेज्माच्या काळांत पवित्र सुकराराच्या दिसाक इगर्जेक सावन ह्र्या मुंतीर कपेला मेरेन पुरसांव काडटात आनी उपरांत थंय ह्या कपेलांत शेर्मांव सांगून उपरांत जेजू आनी सायबिणीची मुर्ती घेवन परत पुरसांव काडीत इगर्जेकडेन येतात.

२) कार्मी कोपेल – हें कोपेल कुडतोरच्या आनवोटें वाड्यार दोंगरपेले हांगां राबितो केल्ल्यानी १७८०- ८२ ह्या वर्सा बांदिल्लें. हें कोपेल सांत आलेस इगर्जे सावन २.५०० मिटर अंतराक आसा.

३) सांत साबासत्यांव कोपेल – हें कोपेल कुडतरच्या विराभाट ह्या वाड्यांत पळोवपाक मेळटा. हें कोपेल सांत आलेस इगर्जे सावन २.५ किलोमिटराचे अंतराक आसा. तशेंच ह्या गावांत आनिकूय ल्हान-ल्हान कोपेलां आसात.

ह्या गावांतल्या दर एका वाड्यार खुरीस आसात, जंय त्या वाड्यावेले लोक एकठांय येवन लादीन करतात. देखीक; हांडी, बातोरा, दांडो, बांदोळ, मांडेल, मुशीवाडो, कोरजें, भाटी, वेटने, फोंडेगाल आदी. ह्या खुरसाचें फेस्त ह्या वाड्या वेले लोक एकठांय जावन मनयतात. फेस्ताक ९ दीस लादीन करतात आनी लादीन जावचे पयलीं फोगेट्यो मारतात. ह्या लादनीक कांय गितां लातीन भाशेंत देखीक किरीये लेइजोन, सालवे राइन्या (kyrie eleison, Salve Rainha) म्हणटात. तशेंच पुर्तुगेज भाशेंतय म्हणटात देखीक मांय दे देव्स, जेजुस बेंदीतू, तशेंच हालीं कोंकणींतय म्हणटात देखीक, मिलाग्रोजा सायबिणी, सांत आंतोनू, सांत जुझे आदी. ह्या लादनीक संवसाराक अंतरल्यां पासत कांय आमचे बापा आनी नोमान मरी म्हणटात.

इगर्जेचीं फेस्तां

१) ग्वादालूप सायबिणीचें फेस्त - हें कुडतरी इगर्जेचें सगळ्यांत मुखेल फेस्त जें १८ डिसेंम्बराक मनयतात. ह्या फेस्ताक केळ्यांचें फेस्त म्हणटात. हें नांव पडपा फाटलें कारण म्हणल्यार पयलींच्या काळार शिरोडा आनी मोयरा सावन वडयाचेर खूब केळ्यांची रास घेवन फेऱ्येंत विकपाक हाडटाले. हीं केळीं चडशीं पिकिल्लीं आशिल्ल्यान तीं नातालांक वोडे करूंक लोक वापरताले. ह्या इगर्जेंत सात ऑलतोर आसात. जातूंतली एक ऑलतोर ग्वादालूप सायबिणीक भेटयल्या. मॅक्सिकन परंपरा सांगता ते प्रमाण ९ डिसेंम्बर १५३१ ह्या दिसा ग्वादालूप सायबीण एक साफ मनाच्या वा खालत्या काळजाच्या मनशाक दिश्टी पडली आनी तिणे बिशपाक सांगूंक लायलें की तिच्या मानान अमक्या सुवातेर जंय ती ताका दिश्टी पडली थंय एक मठ बांद म्हूण. बिशपाक हें करूंक देवाची दाखवण अशें कितें तरी जाय आशिल्लें. तर, ग्वादालूप सायबिणीन त्या मनशाक फुलां एकठांय करून तें एका लुगटांत घालून बिशपाक दिवूंक सांगलें शियांचे दीस आशिल्ल्यान खंयच फुलां मेळप कठीन आशिल्लें. तरी त्या प्रामाणीक मनशान सुंदर कॅस्तिलियन रोजां एका लुगटान एकटांय केलीं आनी तें बिशपाच्या हातांत दवरलें. शियांच्या दिसानी हे गुलाब पळोवन आनी तशेंच त्या लुगटाचेर ग्वादालूप सायबिणीचें छापिल्लें चित्र पळोवन तो थटाकलो.

गोंयच्या हेर फेस्तां वरींच हे फेस्ताची सुरवात माडी करून जाता. डिसेंम्बराच्या ८ तारखेक ही माडी जाता. उपरांत ९ दीस सांजचीं नोवेनां जातात. नोवेन जातकच मुज्ग वाजयतात. उपरांत १८ तारखेक हें फेस्त जाता. ह्या फेस्ताक खूब फेर भरता जातूंत मदेराच्यो वस्तू, मात्येचीं-तांब्याचीं आयदनां, कपडे, खेळणी, काज्याचें मांड (लाडू, काडी-बोडी, हलवा, खाजें, जेलेबी, आदी) हांचो आसपाव जाता. गांवचो लोक आपल्या घरच्यांक आमंत्रण दितात आनी घरांत सान्ना, सोरपातेल, पुलाव आदी रांदतात. आदीं फेऱ्येंत हरवें आनी हळदुवीं केळीं शिरोडा आनी पोंडा सावन विकपाक हाडटालीं पूण हालीं हें दिसना. तशेंच फेस्ताच्या दिसा सांजचें इगर्जेच्या मांडार तियात्र जातात. आनी अशे तरेन हें फेस्त व्हडल्या दबाज्यान मनयतात.

२) वेलंकिनी सायबिणीचें फेस्त – हें ८ सेंतेंब्राक मनयतात. कुडतरी गांवचीं भुरगी मिसाक वता आसतना सायबिणीक घालपाक त्या दिसानी परिसरांत जीं फुलां जातात तीं एकठांय करून व्हरतात. देखीक दोशीण, गुलाब, रोज, पेरपेतीन, शेवतीं. जायो, आदी सायबिणीक गितां गायत हीं फुलां घालतात. जशें देवाचे माये पाव घे तूं आमकां...

३) मिलाग्र सायबिणीचें फेस्त – हें मुंतीर कोपेलांत नोवेंम्वराच्या दुसऱ्या आयताराक जाता. ह्या फेस्ताच्या निमतान सांजचें तियात्र धवरतात.

४) कार्मी कोपलाचें फेस्त – हें फेस्त मे म्हयन्यांत दुसऱ्या आयताराक जाता.

५) सांत आंतोनिचें फेस्त – हें १३ जून बातोरा बाड्यांतल्या आल्बेरींत मनयतात.

६) सांत सेबास्तियांवाचें फेस्त – हें २० जानेवरींत गावांतल्या वेगवेगळ्या खुरसाकडेन जाता.

इगर्जेच्यो परबो

१) कणसाचें फेस्त – हें फेस्त ऑग्स्टाचे १५ तारखेक जाता. हो शेतकारांखातीर एक व्हड खोश्येचो दीस. बरें पिक जाल्यार पुरो म्हूण मागणे करपाक हें मीस भेटयतात. ह्या दिसा सांत आलेसाची इमाज घेवून पाद्री पुरसांव काडीत लागींच्या आंगोडी तळ्याकडेन जंय गांवकारांची शेतां आसा थंय वता आनी थंयच्या शेताचेर भेसांव घलून कणस कातरतात. उपरांत इगर्जेंत वचून मीस भेटयतात. मीस जाले उपरांत सगळे लोक हीं कणसां घरा व्हरून ऑल्तोरिचेर दवरतात. खास घरांत ह्या दिसा पातोळ्यो करतात. साश्टी वाटारांत कुडतरी सगळ्यांत चड शेतां रोयतात आनी ह्या गावांन “GRANARY OF SALCETE” हें नांव जोडलां.

२) सांजांव – हें फेस्त जून २४ तारखेक ही परब मनयतात. ह्या दिसा सांत जुवांवान आपल्या आवयच्या कुसव्यांत आसतना आंकवार माऱ्येक तिका भेट करूंक आयली तेन्ना फुशालकायेन ताणे उडी मारली. तर ह्या निमतान ह्या दिसाक गांवचे कांय लोक मिस जाले उपरांत आपल्या कपलाक सांजावाची वाल घालून भोंवतात. तशेंच बांयत उडकी मारतात. त्या दिसानी जीं फळां जातात तीं जांव्याक भेटोवपाची परंपरा आसा. तर ह्या सांजांवाच्या दिसा हालीं काजार जाल्ल्या जांव्या खास आमंत्रीत करतात. ताचे खातीर बऱ्या-बऱ्या जेवणाची तयारी करतात. आनी निमाणेकडेन तो घरा वतना ताका वोजें दितात, म्हणल्या फळां, गोड वस्तू आदी दितात. ह्या सगळ्या सण परबां बरोबर आनीकूय कांय आसात तीं आशीं – नाताल, नवें वर्स आनी पास्कांची परब आदी.

इगर्जेची घांट

सांत आलेस इगर्जेची घांट कुडतोरकारांच्या सदचे जिणेचो कारबार चलयता. ही घांट गावांतल्या लोकांक काजार, जल्म आनी मरण जाता तें कळयता. सकाळची घांट वाजता तेन्ना सगळे लोक रोजार करतात आनी आपल्या वावराची सुरवात करतात. दनपारच्या बारा वरांचेर जेन्ना घांट वाजता तेन्ना लोक आसा थंय उबो रावन रोजार करता. तशेंच सांजचे आमोरीची घांट वाजता तेन्नाय लोक उबी रावन रोजार करतात. ८ वरांचेर दिसाची निमाणी घांट वाजता तेन्ना लोक आपल्या घरांत ऑल्तोरी मुखार रोजार करतात. तेर्स जाल्या उपरांत भुरगीं आपल्या व्हडिलांचें बेसांव घेतात. देवा बापाचे, देवा पुताचे आनी देवा पवित्र आतम्याचें बेसांव तुजेर पोडो आनी व्हडलें जाव म्हणून व्हडिलां भुरग्यांक बेसांव दितात.

अशे तरेन ही सगळ्यांत पोरणी अशी कुडतरी गांवची इगर्ज आयज फामाद आसा.