अरविंद घोष
देवनागरी
|
|
अरविंद घोष (जल्मः 15 ऑगस्ट 1872, कलकत्ता; मरणः 5 डिसेंबर 1950). नामनेचो भारतीय विचारवंत. अरविंद घोष हो डॉ. कृष्णधवन घोष आनी स्वर्गलता देवी हांचो तिसरो पूत. डॉ. कृष्णधवन हाणें इंग्लीश भाशेंतल्यान उंचेले शिक्षण घेतिल्लें. घरांत तो बंगाली भाशा वापरिनास्तना इंग्लीश वा हिन्दी भाशा वापरतालो. अरविंद आनी ताचे दोन व्हडले भाव दार्जिलिंग हांगाच्या लॉरेटो कॉन्व्हेंट स्कूल हांगा शिकले.हे शाळेंत चडशे यूरोपीय भुरगे शिकताले आनी माध्यम पुरायपणान इंग्लीश आशिल्लें. दार्जिलिंग हांगा दोन वर्सा शिक्षण पुराय जाल्या उपरांत अरविंदाक ताच्या भावंडा सयत इंग्लंडाक शिक्षणा खातीर धाडलो. थंय तो ड्रॅवेट नांवांच्या ब्रिटिश कुटुंबाचे देखरेखी खाल आशिल्लो. ह्या वेळार ताची पिराय सुमार सात वर्सांची आशिल्ली. आनी डॉ. कृष्णधवन हाणें आपल्या भुरग्यांक भारतीयं कडेन कसलोच संपर्क येवचो न्हय अशीं जतनाय घेतिल्ली. डॉ. कृष्णधवन हांची वागणूक तशी आसली, तरी तांकां भारतांतल्या ब्रिटिश राजवटीविशीं तिडक आशिल्ली. हाका लागून भुरगेपणातच अरविंद आनी ताची भावंडा हांचेर देश भक्तीचे संस्कार जावंक पावले. 1891 केंब्रिज हांगा ‘भारतीय मजलिस’ हे संस्थेची थापणूक जाली, तेन्ना अरविंद ते संस्थेचो सॅक्रटरी जालो.
इंग्लंड आनी इंग्लंडचे राजकारण हाचेविशीं मनांत वायट मत निर्माण जाता आसतनाच अरविंदाच्या मनांत आयर्लंडचे स्वातंत्रतायेच्या आंदोलनाचो फुडारी, पार्नेल हाचे विशीं आपुलकी निर्माण जाली. पार्नेल हाका मरण आयले तेन्ना ताणें पार्नेलची तुस्त करपी एक काव्य घडयलें. भारतांतल्या मवाळ राजकारणाविशीं अरविंदाच्या मनांत केन्नाच मोग निर्माण जालो ना. उरफाटे जहाल भारतीयांनी ‘लोटस अँड डॅगर’ नांवाची गुप्त क्रांतीकारक संघटना निर्मिली, तेन्ना अरविंदय ते संघटनेंत सामिल जालो. हे गुप्त संघटनेच्या सभासदांनी मायभुंयेचे स्वतंत्रताये खातीर मरसर झुजपाचो सोपूत घेतिल्लो. फुडें ही संघटना ल्हव ल्हव करून काबार जाली.
इंग्लंडांतल्या चवदा वर्सांच्या राबित्यांत अरविंदान इंग्लीश , लॅटीन आनी ग्रीक भाशांचेर प्रभूत्व मेळयलें. हे भायर फ्रेंच, इटालीयन, स्पेनीश आनी जर्मन ह्या भाशांचे गिन्यान मेळोवन घेतलें. आवयभाशा बंगाली मात ताका भारतांत पर्थून आयल्या उपरांत शिकची पडली.इंग्लंडांत आसतना 1890 त अरविंदान आय्.सी.एस्. परिक्षा दिली. पूण घोड्यार बसपाचे परिक्षेंत नापास जाल्यान तो आय.सी. एस. जावंक शकलो ना. अरविंदाच्या मनांतय ब्रिटिशांची चाकरी करपाची इत्सा नाशिल्लीच
1892 त अरविंदान केंब्रिजच्या किंग्ज कॉलेजांतल्यान पदवी मेळयली. आनी 1893 तो भारतांत आयलो. बडोदा संस्थानाचो राजा सयाजीराव गायकवाड हाणें आपल्या संस्थानांत रेव्हेन्यू खात्यांत ताका नोकरी दिली. कांय दिसा उपरांत बडोदा महाविद्यांतल्यान ताणें पयलीं फ्रेंच आनी उपरांत इंग्लीश भाशेचें अध्यापन सुरू केले. कांय काळ त्या महाविद्यालयाचो तो प्राचार्य लेगीत जालो.
स्वतंत्रतायेच्या आंदोलनांत वांटो घेवचें नदरेंतल्यान अरविंदान ‘वंदे मातरम्’ नांवांचें दिसाळें उजवाडावंक सुरवात केली. ह्या दिसाळ्याचो संपादक आसतना ब्रिटिश सरकारान राजद्रोहाचो आरोप दवरून ताचेर खटलो भरलो. पूण न्यायालयांत ताची निर्दोश म्हण मेकळीक जाली. 1907 सावन ताणें राजकी चळवळींत नेटान वांटो घेवंक सुरवात केली. 1908 त ब्रिटिश सरकारान पर्थून ताचेर राजद्रोहाचो आनी ब्रिटीश साम्राज्या आड कट केल्ल्याचो आरोप दवरून खटलो भरलो. ह्या वेळार चित्तरंजन दास ताचें वकीलपत्र घेवन खटलो झुजलो. वर्सभर हो खटलो चलतालो. शेवटाक पर्थून अरविंदाची निर्दोश म्हण मुक्तताय जाली. ‘कर्मयोगी’ हें इंग्लीश आनी ‘धर्म’ हें बंगाली सातोळें ताणें चलयलें.बडोदा हांगा आसतना अरविंदाचें लग्न रांची हांगा स्थायिक जाल्ल्या भूपालचंद्र हांची धूव मृणालिनी हिचे कडेन 1909 वर्सा जालें.
अरविंदाचे देशभक्तीचें आनी राजकारणाचें मूळ ताचे आध्यात्मिक प्रवृत्तींत आशिल्लें. 1907 त ग्वाल्हेरचो लेले नांवाचो महाराष्ट्रीय योगी ताका मेळ्ळो आनी अरविंदाचे आध्यात्मिक साधनेक आरंभ जालो. फुडें राजकारण आनी लौकीक जिवीत हांचो पुराय संन्यास घेवन 1910 त पयलीं चंद्रनगर हांगा आनी उपरांत पाँडिचेरी ह्या फ्रेंच वसणुकांनी वचून ताणें आश्रम उक्ते केले. आश्रमाचे थापणूके उपरांत चडांत चड वेळ एकांतवासांत रावन अरविंद योगसाधना करूंक लागलो. 15 ऑगस्ट 1914 दिसा सावन ‘आर्य’ नांवाचें आध्यात्मिक विशयाक ओंपिल्लें म्हयन्याळें ताणें मिरा रिचर्डस् आनी पॉल रिचर्डस् ह्या जोडप्याच्या पलवान सुरू केलें.
1918 त अरविंदाची घरकान्न मृणालिनी, पाँडिचिरी हांगा येवंक भायर सरली, पूण वाटेंत कलकत्ता हांगा इंफ्ल्यूयेंझाच्या दुयेंसान तिका मरण आयलें. 24 नोव्हेंबर 1926 दिसा अरविंदाक योगसिध्दी प्राप्त जाली आनी तो पुराय एकांतवासांत रावंक लागलो. ‘एसेज ऑन द गीता’, ‘लायफ डिव्हायन’ ह्या सारक्या ग्रंथांची बरपावळ ताणें ‘आर्य’ म्हयनाळ्यांतल्यान केली. ‘सावित्री’ हें ताचे महाकाव्य बरेंच नामनेचें आसा.