अर्थसंकल्प(अदमासपत्रक)

अर्थसंकल्प(अदमासपत्रक):

येवजण (plan)प्रत्यक्षांत हाडपाचें साधन म्हळ्यार अर्थसंकल्प (budget). येवजण चड काळा खातीर आसता, जाल्यार अर्थसंकल्प थोड्या काळा खातीर.देखीक- पांच वर्सांची येवजण आसली जाल्यार ती प्रत्यक्षांत हाडचे खातीर आंखिल्लो दर वर्साचो आराखडो अर्थसंकल्पाचें रूप घेता. तशेंच, येवजण सादारण दिका थारायता, जाल्यार अर्थसंकल्प त्या दिकांनी फुडें सरपाच्यो बारीकसाणी आंखता.

येणावळ आनी खर्च हीं अर्थसंकल्पाचीं दोन तासां. येवजणेंत ङालून दिल्ल्या सुचोवण्यां प्रमाण हीं दोनूय तासां मांडपाचें काम अर्थसंकल्पाचें. हांगा अर्थसंकल्प दोन तरांनी वावुरता. 1. येणावळ आनी खर्चाची मांडावळ 2. येणावळ आनी खर्चाचें नियंत्रण.

येणावळीच्यो तशेंच खर्चाच्यो बऱ्योच वाटो आसतात. ते खातीर नियंत्रणाचें साधन म्हूण वापरतना मुखेल अर्थसंकल्प ताच्या भागांनी (constituents)वांटून घेवप गरजेचें थारता. ताका लागून येवजणीच्या उद्देशा प्रमाण अर्थसंकल्प आंखल्या उपरांत येणावळीच्या आनी खर्चाच्या वाटां प्रमाण ताचे भाग करचे पडटात. असो दरेक भागाचो उप-संकल्प घडटा. गरज पडल्यार ताची फुडली विभागणी करची पडटा. फाव त्या थराचेर पावल्या उपरांत आंखिल्ली येणावळ आनी खर्चाची मांडावळ वस्तुस्थितीचे गरज् प्रमाण सुदारची पडटा; आनी अशे सुदारिल्ले उप-संकल्प जोडून पर्थून मुखेल अर्थसंकल्प घडटा. हो सुदारिल्लो अर्थसंकल्प येवजणेच्या उद्देशां प्रमाण कांय फावट बदलचो पडटा आनी वयर बरयिल्ली प्रक्रिया पर्थून करची पडटा. हो अर्थसंकल्पाचो वावर आसा.

कितल्याशाच थरांचेर आनी स्थितींत अर्थसंकल्पाची गरज पडटा. तांचेमदले तीन मुखेल थर म्हळ्यार राश्ट्रीय, अर्थसंस्थीक (Economic organizational Level) आनी वैयक्तिक (Personel).

राश्ट्रीय थराचेर अर्थसंकल्प चडसो एका वर्सा खातीर जाता. राश्ट्रीय सरकाराची येणावळ आनी खर्च हीं राश्ट्रीय अर्थसंकल्पाचीं दोन तासां. हे येणावळीच्यो आनी खर्चाच्यो वाटो लक्षांत दवरून उप-संकल्प आंखचे पडटात. राश्ट्रीय पांवड्यार हे सरकाराच्या खात्या प्रमाण आंखतात. म्हळ्यार दरेक खात्याचो एक उप-संकल्प आसता.

राश्ट्रीय भूगोलीक वाठारांच्या अर्थीक स्वायत्तते प्रमाण तांचे अर्थसंकल्प आसतात. ते राश्ट्रीय आनी प्रादेशीक येवजणीं प्रमाण घडयतात आनी राश्ट्रीय अर्थसंकल्पाक जोडटात.

राश्ट्रीय आनी प्रादेशीक येणावळीच्यो तीन मुखेल वाटो म्हळ्यार 1. कर 2. सरकारी मालकेच्या अर्थीक वेवसायांनी जोडिल्लो फायदो आनी 3. रीणां. अर्थसंकल्पांत ह्या तीनय वाटांचो फाव तसो तोल राखचो पडटा, कारण तांचेवरवीं राश्ट्राचे, वाठाराचे भलायकेची उदरगत सादची आसता.

राश्ट्रीय, प्रादेशीक खर्चाच्यो दोन मुखेल वाटोः 1. लोकांच्यो सद्याच्यो गरजो भागोवपाचो खर्च आनी 2. उत्पादीक भांडवलाची रचणूक करचे खातीर खर्च. वट्ट खर्चाच्या मर्यादे भितर ह्या दोन तरांच्या खर्चांमदीं तोल राखप अर्थसंकल्पाची जापसालदारकी आसता.

अर्थसंस्था म्हळ्यार अर्थीक हेतान चलपी संस्था. तिचो उद्देश, फायदो, विक्री, उदरगत वा हेर खंयचोय अर्थीक हेत आसूंक शकता. ह्या उद्देशाक अनुसरून ही संस्था आपली येवजण आंखता. हे येवजणेन थारावन दिल्ली मोख हातासचे खातीर अर्थसंकल्प घडटा.

अर्थसंस्थेचे येणावळीची आनी खर्चाची मांडावळ ह्या अर्थसंकल्पांत जाता. संस्थेचे रचणुके प्रमाण आनी वावरा प्रमाण ताची वांटणी उप-संकल्पांत जाता. हे वांटणेचे सादारणपणान दोन प्रकार आसतातः 1. उत्पादना प्रमाण. 2. जापसालदारके प्रमाण. पयल्या प्रकारांत दरेक उत्पादांचो एक उप-संकल्प घडटा, ताचेवरवीं दरेक उत्पादाचे येणावळीचो आनी खर्चाचो अदमास आनी नियंत्रण शक्य जाता. दुसऱ्या प्रकारांत दरेक जापसालदारकेच्या वाठाराचो एक उप-संकल्प आसता. देखीक- उत्पादन, विक्री, संशोधन आनी उदरगत आदी. हाचेवरवीं त्या वाठाराच्या वित्तीय उत्पादकतेचेर नियंत्रण दवरप शक्य जाता.

भारतांतलो अर्थसंकल्पः

माँटेग्यू – चेम्सफोर्ड हांच्या 1920-21तल्या सुदारणे उपरांत भारतांत केंद्रीय अर्थसंकल्प प्रांतीय अर्थसंकल्पा कडल्यान वेगळो काडलो. केंद्र आनी प्रांत हांकां वेगवेगळे कर थारावन दिले आनी खर्चाचीय वांटणी जाली. स्वतंत्रताये पयलीं भारतीय अर्थसंकल्प म्हळ्यार जमा आनी खर्च हांच्या अदमासाचो एक आलेख आसतालो. स्वतंत्रताये उपरांत देशाच्या अर्थनीतीचें एक प्रभावी साधन म्हूण ताचे कडेन पळोवप जालें.भारतांत अर्थसंकल्प शासना कडल्यान संसदेंत मांडप जाता. राज्यां भितर तो थंयच्या विधानसभे मुखार मांडटात. संसदेन मान्य केल्या उपरांतच कर वा खर्चाविशींच्यो येवजणी वावराक लागतात.

अर्थसंकल्पाचे निर्मणेंत बरेच पांवडे आसात. विंगड विंगड खात्यांचे थळावे अधिकारी आपापले अदमास तयार करतात आनी मागीर खात्यांचे मुखेली हे अदमास एकठांय करतात.मंत्रालयां ह्या अदमासाचो नियाळ करतात आनी थंयसावन हीं अदमासपत्रकां तपासणे खातीर अर्थमंत्रालयांत वतात. अर्थमंत्रालयांत हे समेस्त अदमास एकठांय करून तांचेवेल्यान संसदेमुखार मांडपाचो अर्थसंकल्प तयार जाता. राज्यांनीय केंद्रा प्रमाणाच अर्थसंकल्प तयार जातात. मंत्रिमंडळांचे वतीन हे अर्थसंकल्प मुखार मांडटात.

अर्थसंकल्प मांडटकच ताचेर भासाभास जाता. उपरांत सगळ्या विंगड विंगड मागण्यांचेर मतां घेतात. दरेक खात्याचो मंत्री आपल्या खात्याच्या खर्चाक पैशांची मागणी करता आनी अशेतरेन खर्चाची तजवीज जाता.