आझाद, मौलाना अबुलकलाम
देवनागरी
|
|
अबुलकलाम आझाद (जल्म - 11 नोव्हेंबर 1888, मक्का; मरण - 23 फेब्रुवारी 1958, देहली). भारताचो एक मुखेल राजकी फुडारी. हाचें मूळ नांव मोहिउद्दीन अहमद अशें आसून अबुलकलाम (वाचस्पती) ही ताची पदवी. ताच्या फुडें आझाद (स्वतंत्र) हें टोपणनांव तो लायतालो. ताचो जल्म एका विद्वान घराण्यांत जालो. ताचें ल्हानपण मक्केक गेलें. अरबी आनी फार्सी तो बापायकडसून शिकलो. बापायवांगडा 1890 त तो कलकत्याक आयलो. पारंपारिक मुसलमानी शिक्षणपध्दतीप्रमाण ताणें फार्सी, उर्दू, अरबी, ह्या भासांचें शिकप पयलीं करून तर्कशास्त्र,इस्लाम धर्म, तत्वगिन्यान आनी गणित हांचो अभ्यास केलो. फुडें सर सय्यद अहमदखान हाच्या लेखांचो परिणाम जावन ताणें इंग्लीश भाशेचो अभ्यास स्वतंत्रपणान सुरू केलो. ल्हान पिरायेचेर 1902 पसून ताणें नेमाळ्यांनी लेख बरोवपाक सुरवात केली. 1905 त लखनौच्या ‘ अन-नदवा ’ ह्या पत्राचो तो संपादक जालो. त्या उपरांत दोन वर्सांनी तो अमृतसर गेलो आनी थंयच्या ‘ वकील ’ ह्या पत्राचो संपादक जालो. 1908 त इजिप्त, अरबस्तान, तुर्कस्तान, फ्रांस ह्या देशांक ताणें भेट दिली. थंयच्या क्रांतीवीरांच्या संपर्काक लागून ताचीं राजकीय मतां बदलपाक लागलीं आनी कलकत्ता परत येतकच हिंदी मुसलमानांनी स्वातंत्र्य झुजांत वांटो घेवचो अशें मत ताणें मांडलें. लोक जागृतायेखातीर 1912 त कलकत्ता हांगा ताणें स्वताचें ‘ अल्-हिलाल हें उर्दू सातोळें सुरू केलें. उर्दू भाशेंत हाचे आदीं इतल्या उंचेल्या पांवड्याचें नेमाळें येवंक नाशिल्लें. नेमाळ्यांनी, खबरेपत्रांनी ‘ आझाद ’ ह्या टोपण नांवान तो बरयतालो. वृत्तपत्राचें संपादन करता आसतना तो फ्रेंच शिकलो.
‘ अल-हिलाल ’ पत्रांत केल्ले खर राजकी टीकेक लागून ब्रिटीश सरकारान ताचेकडसून 10,000 रुपयांचो जामीन मागलो. ताणें तो दिलोना म्हूण तें वृत्तपत्र बंद पडलें. 1915 त ताणें ‘ अल-बलाध ’ हें दुसरें दिसाळें सुरू केलें. ताका लागून आझाद हाका खूबशा प्रांतांनी वचपाक सरकारान बंदी घाली. फुडें ताका सांची हांगा स्थानबध्द केलो. ताचे अटकेक लागून मुसलमान खुबळ्ळे. 1920 त तो बंदखणींतल्यान सुटलो. असहकाराच्या चळवळींत वांटो घेतलो म्हूण परत 1921 त ताका अटक जाली. पूण एका वर्सा उपरांत ताका मुक्त केलो. 1923 त दिल्लीक खाशेल्या काँग्रेस अधिवेशनाचो तो अध्यक्ष जालो. 1930 त ताका पर्थून बंदखणींत घालो. 1930-31 ह्या दोन वर्सांत कांय मुसलमान लोक सत्याग्रहांत सामील जाले, हाचें सगळें श्रेय आझादाक फावता.
1939 ते 1946 मेरेन तो काँग्रेसचो अध्यक्ष आशिल्लो. 1942 त भारत छोडोच्या सत्याग्रहावेळार ताका परत बंदखणींत वचचें पडलें. 1945 त हेर फुडाऱ्यांवांगडा ताची सुटका जाली. 1942 ची क्रिप्स येवजण, 1945 ची वेव्हेलची सिमला परिशद आनी 1946 त ब्रिटीश मंत्र्यांचें शिश्टमंडळ ह्या प्रसंगांतल्या सगळ्या वाटाघाटींत काँग्रेसवरवीं अध्यक्ष ह्या नात्यान ताणेंच फुडाकार घेतलो. 1947 त स्वतंत्रताय मेळ्ळ्या उपरांत तो केंद्रीय मंत्रीमंडळांत आयलो आनी शिक्षणमंत्री म्हूण अखेरमेरेन थंयच उरलो.
एक खांपो उलोवपी म्हूण ताणें नामना मेळयली. ताचें इंग्लीश, उर्दू, फ्रेंच, अरबी आनी फार्सी भाशांचेर प्रभुत्व आश्ल्लें. ताणें तायत्या नेमाळ्यांतल्यान, खबरेपत्रांतल्यान स्फुट बरोवप केलें. उर्दू भाशेंतलो तो एक व्हडल्या तांकीचो साहित्यकार जावन आसा. ताचीं कांय नामनेचीं उर्दू पुस्तकां अशीं- ‘ तजकेरा ’, ‘ गुब्बारे-खातिर ’, ‘ कौले-फैसल ’, ‘ दास्ताने करबला ’, ‘ मजामीने अल हिलाल ’, ‘ मजामीने आजाद ’, ‘ खुतबाते आजाद ’, ‘ इंसानियत मौत के दरवाजे पर ’. ताणें बरयल्लो ‘ तरजुमानुल कोरान ’ हो कुराणचो उर्दू अणकार खूब लोकप्रिय जालो. ‘ इंडिया विन्स फ्रीडम ’ (1959) हें ताचें आत्मचरित्र मरणाउपरांत उजवाडाक आयलें. ह्या आत्मचरित्रांतलो 30 पानांचो वांटो राजकी नदरेन वादग्रस्त थारतलो ह्या हिशोबान आदींच कडेक काडून दवरिल्लो. हे संबंदी प्रकाशक आनी प्रकाशनाचे हक्क आशिल्ल्या मौलाना आझाद कलामाच्या वारसदारांमदीं वाद जालो. ताचीं उलोवपांय पुस्तकरुपान हालींच उजवाडाक आयल्यांत.