आदिमाता

बायलरुपी ईश्वर वेगवेगळ्या धर्मांत आनी समाजांत ईश्वर हो बायलेच्या वा दादल्याच्या रुपान कल्पिलेलो आसा. ह्या बायलरूपी ईश्वराक आदिमाता म्हणटात आनी दादलेरूपी ईश्वराक आदिपिता म्हणटात. दादलेरुपी ईश्वरापरस मनशाक बायलरुपी ईश्वराची कल्पना पयलीं आयली अशें म्हणटात. मनीसजल्माक दादलो कारण आसता काय ना हेविशीं आदिमानवांत दुबाव आशिल्लो. त्या काळांत बायल ही जननी आसा हें कळिल्ल्यान तिचेविशीं आदर आनी ममता ह्यो भावना तयार जाल्यो. आवयभक्तीचें व्हडपण आदिमातचे भक्तींत जावपाची प्रक्रिया, बापायविशीं जाण नाशिल्ल्या काळांत म्हणजेच मातृसत्ताक सामाजसंस्थेत जाली.

समेस्त आदिम, अर्दसंस्कृत आनी पूर्णसंस्कृत संवसारांतल्या धर्मांनी प्रजा, मोनजात आनी धान्य हांचे समृध्दीपासत जाय आशिल्ले सुफलताविधी मेळटात. योनी, थानां आनी लिंग ही सुफलता विधींतलीं म्हत्वाचीं प्रतिकां आसात अशें पूर्विल्ल्या आनी आदिम संस्कृतायेच्या अध्ययनान सिध्द जालां. देखून जननशक्तिचें प्रतीक म्हळ्यार आदिमाता मानतात. धर्मशास्त्रांत शिवाची अर्धांगी पार्वती हिचो उल्लेख ‘ शक्ती ’ ह्या नांवान केल्लो दिसता आनी देवीपुजेच्या संप्रदायाक ‘ शाक्तपंथ ’ म्हणटात.

दादलेरुपी ईश्वराचे भक्तीक युयुत्सू समाजांत म्हत्व आयलें अशें म्हणटात. ह्या समाजांत परतून परतून झुजाची गरज लागताली. वैदिक आर्यांचो समाज हो झुजपी आनी झुजमोगी समाज आशिल्लो ही गजाल इंद्र ह्या युध्दरत, सशस्त्र आनी बुदवंत देवावेल्यान कळून येता. पूर्विल्ल्या ग्रीक समाजांत झ्यूस हो देव पराक्रमी आशिल्ल्यान ताका सगळ्या देवांपरस व्हड मानतात,कारण तो पराक्रमी आशिल्लो. वैदिक वाङमयांत देवी वा आदिमाता हिचें म्हत्व मेळना पूण हिंदूच्या धर्मीक कार्यांत, देवाच्या उत्सवांत देवीचें म्हत्व दिसून येता. तशेंच ज्या वाठारांत थंयच्या जमाजाक झुजाची केन्नाच गरज उप्रासली ना थंय देवीक म्हत्व आशिल्लें. ही देवी फुडें देवाक फाटल्यान घालून झुजांत गरज भासतकच स्वता झुजाची देवी जाली. मार्कंडेय पुराणांत दुर्गा ही झुजदेवी कशी जाली हें ‘ सप्तशती ’ प्रकरणांत सांगलां. संवसारांतल्या कितल्याशाच क्रिस्ताआदल्या धर्मांत आनी समाजांत आदिमातेची पुजा करतात. अॅसिरियांत ‘ इश्तार ’ हिका सगळ्या देवांची जननी म्हळ्यार आदिमाता मानतात.

इजिप्त राज्यांतली इझीस, फिनिशियांतली अॅस्टोरेथ अथीना, अॅफ्रोडाइटी, डिमीटर ह्यो ग्रीक देवता, तशेंच सिबिल, मिनर्व्हा, व्हीनस आदी रोमन देवींची नामना आसा. अमेरिकेंतल्या मेक्सिको हांगा अॅझटेक आनी माया संस्कृतायेंत आदिमातेची पूजा करपाची चाल आसा. क्रिस्ताची आवय मारी ही क्रिस्ताआदल्या संस्कृतायेंतल्या सगळ्या देवांचे आवयचें रुप आसा. प्रॉटेस्टंट पंथावांगडाच हेर पूर्विल्ल्या ख्रिस्त पंथात तिका खूब म्हत्व आसा. क्रिस्ताचो बापूय जोसेफ हाच्या संबंदाशिवाय मेरीपसून क्रिस्ताचो जल्म जालो. हे कथेवेल्यान क्रिस्ताआदीं काळांत तिका आदिमातेचें स्वरूप प्राप्त जालें हे कळटा.

भारतांत आदिमातेची वा देवीची पूजा वेदपूर्व काळासावन चलत आयल्या. मोहेंजोदडो आनी हडप्पा ह्या शारांनी जाल्ल्या उत्खननांत देवीचीं जायतीं प्रतीकां मेळ्ळ्यांत. ऋग्वेद ह्या पूर्विल्ल्या ग्रंथांत दादलेरुपी देवाची स्तोत्रां चड आसलीं तरी सगळ्या देवांचीं आवय म्हूण अदितीचो बरेच कडेन उल्लेख मेळटा. वेदोत्तर काळांत भारतांत हिंदू धर्मांत, काली, लक्ष्मी,सरस्वती, दुर्गा, पार्वती, अंबा, भवानी, जगदंबा आदी देवींची आदिमाता म्हूण पूजा करतात. ही पूजा चडशी भारतांतल्या सगळ्या वाठारांत कितल्याशाच वर्सापयलींसावन चलत आयल्या.