आदिवासी

ही भास शेक चलता. ह्या कुटुंबांतआदिवासी लोक रान आनी दोंगर हांचो आलाशिरो घेवन, नागरी संस्कृतायेपरस पयस आनी अलिप्त राविल्ल्या संबंदीत प्रदेशांतल्या मूळ नागरिकांक ‘ आदिवासी ’ अशें सादारणपणान म्हणटात.

इंग्लीश भाशेंत ‘ आदिवासी ’ ह्या उतरांक अॅबॉरिजिनझ् ’ म्हणटात. तेभायर‘ प्रिमिटिव्ह ’ म्हळ्यार उदरगत घडोवपाक शिकूनाशिल्ली जमात, तर ‘ सॅव्हेज ’ म्हळ्यार मागाशिल्ले वा रानवट लोक ह्या उतरांनीय ह्या जमातींक वळखतात. तेभायर वयल्या इंग्लीश उतरांनी तांचें मागशिल्लेंपण, अज्ञान आनी भोळो सभावय नदरेंत येता.

भारतांत, पूर्विल्ल्या काळांत प्रोटोऑस्ट्रलॉइड, मंगोलाइड आनी नेग्रिटो अशें विंगडविंगड मानववंश रावताले. आयच्या ‘ आदिवासी ’ची उत्पत्ती ह्या वंशकुळयांसावन जाली, अशें मानतातभारतीय स्मृतिग्रंथांत आदिवासी समातीचो उल्लेख आयला. रामायणांत किरात,निषाद,शबर हांचो तर महाभारतांत पुलिंद आनी कित ह्या हिमालयांतल्या आदिवासींचोउल्लेख आयला. भारतात वन्य आदिवासींचे वाठार फुडल्या भूगोलीक

आस्पावतातः1. हिमालयाकलागून आशिल्लो वाठार,उदेंत शीमेवयली पर्वतांवळतशेंच मध्य खासिराँव, संताळ, या आनी गारो दोंगुल्ल्यो. 2. नर्मदा आनी गोदावरी हांचेमदलो वाठार,दक्षिण आनी उत्तर भारताक वेगळावपी पर्वतावळ;उदेंतेक संताळ परगणा अस्तंतेक गुजरात,उत्तरेक राजस्थान ह्या चार शीमांभितरहो वाठार आस्पावता. 3. दक्षिणेक वायनाडसावन कन्याकुमारी मेरेन पातळिल्लो अस्तंत घाटांतलो वाठार.4. अंदमान-निकोबार हेजुंवे आनी भारताचो हेर भाग.आफ्रिका खंडा उपरांत,आफ्रिका खंडा उपरांत,भारतांत आदिवासी लोकांचो आंकडो सगळ्यांत चड आसा.भारतांतल्यो विंगड विंगड आदिवासीजमाती जमाती आंध्रप्रदेशः चेंचू, कोया, गदबाा, जतपुस, कोंडा-दोरा, कोंडा-रेड्डी खोंड, सुगली (लंबाडी), येनाडी, येरू, कुल, भिल, गोंड, डोंगरी रेड्डी, कोलाम्, वाल्मिकी, परधान(बोगता). आसामः' गारो, खासी, कुकी, मिझो, मिकिरनाग, अबोर, डफ्ला, मिश्म, अप्तनि, सिंग्फो (काचरी)

बिहारः असुर, बैगा, बंजारे, बिरहोर, गोंड,, हो, खाडिया, खोंड मुंडा, कोरवा, उराँव, संताळ, माल पहारिआ,(मुसाहर, थारु) महाराष्ट्र आनी गुजरातः भिल, गोंड (हातूंत अगारिया,असुर, बिसनहॉर्न, कोया हांचो आस्पाव जाता), वारली, कोळी, ठाकूर, दुबळा, बैगा, गदवा, कमार, काडिया, खोंड, कोल,कोलाम् कोरकु, कोरवा, मुंडा, उराँव, परधान आनी वाघेरी.

केरळःकदर, इरुल, मुथुवन, कनिक्कर मलंकुरवन, मलयरयन, मलवेतन, मलयन(मालंपटारम् येरवा), मन्नन, उल्लतन, उरळी, विशवन, अरनदन, कुटटुनैकन, कोरग, कोत, कुरिचियन, कुरूमन, परियन, पुलयन, मालसर, कुरूंब.

मध्यप्रदेशः कोरल, भिल, बैगा, गदबां, गोंड, खोंड, कोल, कोलम्, उराँव, परधान. मद्रासः तोड, कदर, इरुल, कोत,अदियन, अरनदन, कटटुनैकन कोरग, कुरिचियम, मालसर, कुरूमन, मुयुवन, पसियन, पुलयन, मलयाली, कुरूंब, एरवल्लन, कनिक्कर, मन्नन, पलियन, उरळी, विशवन (हळबा)पडल्यात त्यो आदिवासी जमाती ह्या म्हैसूर (कर्नाटक): गौदलु, हक्विपिक्वि, इरुलिग (बेरड, सोलेगा), , जेतु कुरुब, मलैकुडि, भिल, गोंड, तोड, वारली, चेंचू, कोया, अरनदन, येराव, होलेय, केरम.

ओरिसाः बैगा, बंजारे, बिरहोर बोंदो, चेंचू, गदबा, गोंड, हो, जतपुस, जुआंग, खडिया, कोल, खोंड, कोया, उराँव, संताळ, सवरा (पोरजा) पंजाबः गड्डि, स्वंगल, भोट. राजस्थानःभिल, गरासिया, दुबळा, गोंड, कोरकु, कोळी, कातकरी, वारली, पारधी, सेहरिया. अस्तंत बगालः हो, कोल, मुंडा, उराँव, भूमिज, संताळ, गारो, लेपचा, असुर, बैगा, बंजारे, गोंड, बिरहोर, खोंड, कोरवा,लोहार.

गड्डि, गुर्जर, लहौल, लांब, पगवल मणिपुरः अंगामी, मिझो, कोम, पैते, पुरुम, सेमा. त्रिपुराः लुशाई, मग, कुकि, हलम, खासी, भुतिया, मुंडा, संताळ, भिल, जमतिया, रिआंग आनी उच्छै. वर्गीकरणः मानववंश शास्त्रज्ञांनी आनी समाजीक वावुरप्यांनी भारतांत सद्या अस्तित्वांत आशिल्ल्या आदिवासी जमातींचें वर्गीकरण फुडलेतरेन केलाः 1. वन्य समाजः दोंगर-देगणां सारक्या वाठारांनी आपल्या मूळ जाग्यार राबितो करून रावपी लोक. हे लोक आपली आदीकाळासावन चलतआयिल्ल्या जीवन क्रमासारकीच जीण जियेतात. 2. अर्धवन्यसमाजः(सेमीट्रायबल कम्युनिटीज्)गांवगिऱ्या वाठारांत वा, गांवालागसार येवन राविल्ल्यो आदिवासी जमाती. ह्यो जमाती शेती सारके वेवसाय करतात 3. संस्कारित वन्य जमातीः(कल्चर्ड ट्रायबल कम्युनिटीज्) ज्यो शारां सारक्या सुदारिल्ल्या वाठारांत वचून, शारांतल्या सुदारिल्ल्या धंदो-वेवसायांत आर्विल्ल्या जिविताचे संस्कारय जाल्ले आसतात 4. विलीन जमातीः हिंदू भौसाभितर पुराय तरेन आस्पावन

सादारण समाजः भारतांतल्या आदिवासी जमातींत ‘ कुटुंब ’हो मुखेलघटक. पितृसत्ताक कुटुंब पध्दत चडशा जमातींनी दिश्टी पडटा.आसामांतल्या ‘ खासी ’ ‘ गारो जमातींत मातृसत्ताक कुटुंबपध्दत चलता. जायत्यो आदिवासी जमाती,स्वतंत्र उप-जमातींत वांटिल्ल्यो आसात. ह्यो उप-जमाती अंतर्विवाही आसतात. कुटुंब, कूळ,सकुलक, अर्धक, गांव नात्यांभितल्ले संबंद हे आदिवासींच्या समाजीक संघटनेचे म्हत्वाचे घटक.आदिवासीचे सगळे रितीरिवाज जल्म, लग्न आनी मरण ह्या तीन म्हत्वाच्या अवस्थांकडेन संबंदीत आसतात. बायलांची सुवातः मातृसत्ताक कुटुंबांत बायलेचो पांवडो खूब ऊंच आसता.हॉबहाउस हाच्या मतान गोरवां-म्हसरां सारकीं जनावरां पोसपी जमातींत 78 टक्के, तर शेती सारकेवेवसाय करपी जमातींत 73 टक्के बायलांचो पांवडो खूब सकल आसता. कादर, मलपतरम, पल्लियन, इरूला,पणियन, चेंचू आनी अंदमान-पिग्मी जमातींत दादल्या-बायलांचो पांवडो सारको आसता.पितृसत्ताक कुटुंबांत दादल्याचो बायलांचेर शेक चलता. ह्या कुटुंबांत बायलांचेर कडक बंधनां आसतात. ‘ तोडा ’ बायलांक बाळंतपण, भश्टे जावप सरकिल्या वेळार धर्मीक बंधनां पाळचीं लग्न जावपाविशीं तशेंच सोडचीठ घेवपाविशीं गोंड बायलेक पुराय मेकळीक आसता. थारु जमातींत दादल्याचेर बायलेचो पुराय ताबो आसता.

भासःभारतांतल्या आदिवासींची भास खास करून द्राविडी आनी ऑस्ट्रो-आशियाई भाशावर्गांत मोडटा. हिमालयाचे दक्षिणेक रावपी कांय आदिवासी सिनो-तिबेटन भाशावर्गांतली भास उलयतात. सगळ्या आदिवासी भाशांभितर ‘ गोंडी ’ ही मुखेल भास जावन आसा.ही भास सुमार 20 लाख लोक उलयतात. तमिळ भाशेकडेन संबंदीत आशिल्ली कुरूख ही उराँव आदिवासीची भाशा आसा.

छोटानागपूर वाठारांत मुंडा भाशा आनी तिचे ही भास सुमार 20 लाख लोक उलयतात. तमिळ भाशेकडेन संबंदीत आशिल्ली कुरूख ही उराँव आदिवासीची भाशा आसा. छोटानागपूर वाठारांत 

मुंडा भाशा आनी तिचे बोली-भाशेंत वेव्हार चलतात. चिखीत बरपावळीची परंपरा नाशिल्ल्यान,तशेंच आदिवासींचे पंगड एकामेकांसावन पयस राविल्ल्यान आदिवासींची भाशा समजप कठीण भारतांतल्या आर्विल्ल्या भाशांचो संपर्क आयिल्ल्यान आदिवासी भाशांचेर बरोच परिणाम जाला. मुंडारी जमातीची बोली आता ना जावपाक पावल्या मणिपूरच्या आदिवासींनी बंगाली लेखन पध्दत आपणायल्या. खासी, सताळी भासांककलकत्ता विद्यापीठान दुसऱ्या पांवड्याची भास म्हूण मान्यताय दिल्या. नागा जमातींतल्या कांय बोली-भासांची किरिस्तांव मिशनऱ्यांनी लिपी घडयल्या. भेसः आदिवासी कपडे खूब कमी वापरतात.बोंडो आदिवासी चडशे नागडेच रावतात. छतिसगडचे आदिवासी कमराभोंवतणी कपड्याची एक पट्टी बांदतात. परिया आदिवासींत बायलो दंडाचेर गोंदोवन घेतात,हिंदू वरीच आदिवासी दिवासी लग्नांत कुकूम लायतात. हो कुकूम न्हवऱ्यान व्हंकलेक लावपाचो आसता. नागा आदिवासींत जायत्या जाणांनी किरिस्तांव धर्म आपणायला, त्या वांगडा भेसय

बदलला. कोंड जमात कमराक केळीचीं पानां गुठलायतात.उदेंतेक संताळ परगणा,

खाण-जेवणः आदिवासी लोक दिसांतल्यान दोन फावट जेवतात.पयलें जेवण सकाळच्या पयल्या प्रहराउपरांत तर दुसरें जेवण सूर्य अस्ताक वतकच घेतात. दोंगरी भात आनी कड्डण हीं तांचीं मुखेल अन्नां जावन आसात. तेभायर कंदमुळां, दाळ, मको,महुआ आनी चिंच ह्यो वस्तू आदिवासी खातात. आदिवासी सोंशे, चानयो, वागोळीं, हुंदीर, , माकड, गाय ही जनावरां खातात. सांजवेळचें कामावेल्यान परततकच ताडी पितात देव-धर्मःआदिवासीचो मूळ धर्म सैमाचेर आदारिल्लो आसा.तांच्या धर्मकल्पनांत जाडप्राणवाद, पूर्वजपूजा, मृतात्मे, जीवात्मे,प्रेतात्मे वा भूतात्मे हांचो आस्पाव जाता. दोंगर न्हंयो, झाडां हातूंत जीवात्मे रावतात,असो कमार आदिवासींचो भावार्थ आसा. पीक-पाणी, गोरवां-म्हसरां हांकां राखपी आनी पोसपी जीवात्मे आसतात.अशें कांय जमाती मानतात. मुंडा,हो आनी छोटानागपूर वाठारांतले आदिवासी आतिमानवी शक्तीक ‘ बोंगा ’ म्हणटात. मळब वेव्हारांत मदीं पडनात अशी समजणी आशिल्ल्यान तांची खास पूजा अर्चा करप जायना.सपाट वाठारांत रावपी आदिवासी थळाव्या देवां भायर हिंदूचे राम, कृष्ण,हनुमान, गणपती आनी महादेव ह्या देवांक भजतात