आयतार
देवनागरी
|
सप्तकाच्या सात वारांपैकी एक वार. हें उतर ‘ आदित्यवार ’ (आदित्य = सूर्य, वार = दीस) ह्या संस्कृत उतरावेल्यान आयलां. हाका मराठींत ‘ रविवार ’ अशें म्हणटात. हो सूर्यपूजेक बरो अशें मानलां. धन-संपत्ती, संतती, भलायकी बरी जावपाक, दोळ्यांचे विकार आशिल्ले आनी झुजांत जैत मेळोवपाची इत्सा धरपी लोक कसल्या ना कसल्या प्रकारान ह्या दिसा सूर्याची उपासना करतात. वांझ बायलो भुरगीं जावचीं म्हूण ह्या दिसा सूर्यव्रत करतात. सूर्याची पूजा करतना अष्टवल वा षट्कोन ह्यो आकृती काडटात. आयतारच्या दिसा खंयचीं कृत्यां केल्यार पुण्या मेळटा हेविशींचो बृहज्योतिषसारांतलो एक श्लोक असो-
राज्याभिषेकोत्सवयानसेवा गोवह्हिमन्त्रौषधशस्त्रकर्म।
सुवर्णताम्रौर्णिकचर्मकाष्ठसङ्ग्रामपण्यादि रवौ विदध्यात्।।
अर्थ- राज्याभिशेक, उत्सव, भोंवडी, राजसेवा, गोधनाची खरेदी-विक्री, होम, मंत्रोपदेश, वखदां-येवजण आनी शस्त्रक्रिया; भांगर, तांबें, लोकर, चामडें आनी लांकूड हांची खरेदी-विक्री, झुजाक वचप हीं कर्मां आयतारा करचीं.
मुसलमान लोक दरेक म्हयन्याच्या पयल्या आयतारा तंत्रमंत्र करतात. मशिदीची नितळसाण आनी आयदनां धुवन दवरप हीं कामां त्या दिसा करतात. ग्रीक आनी रोमन लोकांनी सुर्वेक सप्तकांतलो एक दीस उपासनेखातीर राखून दवरपाचें थारायल्लें. जेजूच्या पुनरुत्थानाचो दीस जाल्ल्यान, तांणी आयतार हो सप्तकाचो पयलो दीस प्रार्थनेखातीर निश्चित केलो.
रोमन साम्राज्यांत आयताराक ‘ सूर्याचो दीस ’ (सन-डे) अशें म्हणटाले. पूण किरिस्तांव लोकांनी ताका ‘ धनयाचो दीस ’ हें नांव दिलें. रोमन साम्राज्यांत किरिस्तांव धर्माची थापणूक जाली, तेन्ना ग्रीक आनी लॅटीन उलोवपी लोकांनी ‘ धनयाचो दीस ’ हेंच नांव मान्य केलें. पूण उत्तरेकडले इंग्लंड, स्वीडन, जर्मन हे देश सनातन पंशाचे आशिल्ल्या कारणान तांणी ‘ सन-डे ’ हें पोरनें नांव चालू दवरलें.
इ. स. दुसऱ्या आनी तिसऱ्या शेंकड्यांत आयतारा इगर्जींत जमप इतलीच खासा कार्यावळ आसताली. काळांतरान बायबल वाचप, प्रवचन, प्रार्थना ह्या गजालींचो तातूंत आस्पाव जावपाक लागलो. आयतार म्हळ्यार ‘ पवित्र दीस ’ जालो. पूण ज्यू लोकांच्या सब्बाथापरसूय रोमन लोकांच्या उत्सवासारको तो दीस पाळपाची वृत्ती किरिस्तांव लोकांत आशिल्ली. त्या दिसा दिसपट्टें काम चालू दवरप आनी देवाची प्रार्थना, उंचेले विचार, गिन्यान मेळोवप हातूंत वेळ सारचो अशी तांची पध्दत आशिल्ली. ल्हव-ल्हव आयतार म्हळ्यार ‘ विसव घेवपाचो दीस ’ (सब्बाथ) अशी कल्पना रुढ जाली. आयतारा सुटी आसची अशें मत तायार जालें. ताका लागून इ. स. 321 वर्सा काँस्टंटाइन बादशहान हुकूम काडून आयतार हो भौशीक सुटयेचो दीस अशें जाहीर केलें.1957-59 वर्सा इंग्लंडांत जण एकल्या किरिस्तांवान आययारा दिसा इगर्जींत वचूंकच जाय अशी कायद्याची सक्ती आशिल्ली. पूण 1846 वर्सा हो कायदो रद्द जालो.
गोंयांत तशेंच हेर भारतांत आयतार हो सुटयेचो दीस आसता. त्या दिसा दुकानां, पोस्ट कचेऱ्यो, बँक, कोर्ट-कचेऱ्यो आनी हेर कार्यालयां, शाळा कॉलेजां आदी बंद आसतात. किरिस्तांव धर्मीय त्या दिसा इगर्जींत मिसाक वतात. किरिस्तांव धर्मांत आयतारा कसलोच धंदो वा वावर करूंक जायना असो समज आसा.