आऱ्. के. लक्ष्मण

(जल्म : 23 ऑक्टोबर 1924, म्हैसूर).

एक नामनेचो भारतीय व्यंगचित्रकार. ताचें पुराय नांव राशिपुरम कृष्णस्वामी लक्ष्मण. ताचे पुर्वज राशिपुरम कृष्णस्वामी लक्ष्मण. ताचे पुर्वज राशिपुरम वा रासीपूर (जि. सेलम) म्हालांत रावताले. ताचे शिक्षण बी. ए. मेरेन जालें. कर्नाटकांतल्यान मुंबय वचून लक्ष्मणान फ्री प्रॅस जर्नल ह्या नेमाळ्यांत व्यंगचित्रकार म्हणून नेकरी केली. ताचेपयलीं तो बेंगळूरच्यान प्रसिदद जावपी कुरवंजी नेमाळ्यांत व्यंगचित्रां काडटालो. 1949 पसून तो टायम्स् ऑफ इंडियाचो मुखेल व्यंगचित्रकार म्हणून वावुरता. आपल्या पयल्या पानावयल्या राजकीय व्यंगचित्राभायर तो टायम्साच्या त्याच पानाचेर सदांच एक ल्हान व्यंगचित्र (पॉकेट कार्टून) काडटा. ‘यु सॅट ईट’ असो ह्या व्यंगचित्राचो माथाळो आसता. ह्या व्यंगचित्रांतल्यान वावुरपी मनशाक ‘कॉमन मॅन ईट’ अशें म्हणपाची प्रथा आसा. ह्या व्यंगचित्रांतली कॉमन मॅनाची बायल उलोवपी आसून कॉमन मॅन मात आपलें तोंड उगडिना.

लक्ष्मणाचीं राजकीय व्यंगचित्रां ओडलायणीं आसतात. तातूंत राश्ट्रीय आनी आंतरराश्ट्रीय घटनांचेर टिका आसता. व्यंगचित्रांवांगडाच विंडबनचित्र (कॅरिकेचर) काडपांतूय तो कूशळ आसा.

लक्ष्मण हो एक बरोवपी. डुडलस आनी सॉरी, नो रूम हीं ताचीं नामनेचीं पुस्तकां. ताणें कांय लघुकथा आनी प्रवासवर्णनांय बरयल्यांत. तांच्या व्यंगचित्रांचे आनी ल्हान चित्रांचे कांय संग्रहय प्रसिदद आसात. देखीक – यू सॅड इट (1961) आनी दी इलोकंट ब्रश (1989). मध्य प्रदेश : रॅण्डम स्कॅचीस (1986) हो ताणें केल्ल्या मध्य प्रदेशांतल्या वेगवेगळ्या थळांचो आनी सर्वसामान्य लोकांच्या रेखाटनांचो संग्रह. लंडनांत भरिल्ल्या आंतरराश्ट्रीय व्यंगचित्र प्रदर्शनांत (1958) वांटो घेवपी तो पयलो भारतीय व्यंगचित्रार आशिल्लो.

ताका जायते मानसन्मान फावो जाल्यात, ते अशे – पद्मभूषण (1971), मॅगसेसे पुरस्कार आनी नोपेक्स ट्रॉफी (1984), कर्नाटक राज्य पुरस्कार (1983), मराठवाडा डी. लिट्. (1979), दुर्गा रतन पुरस्कार (1974), बरे पत्रकारीतेचें बी. जी. हॉर्निमन पुरस्कार (1969).

-कों. वि. सं. मं.