ऊंस

(मराठी-ऊस; हिंदी-गन्ना, ऊख; गुजराती- शेरडी ;कन्नड-कब्बू ;तेलगू-चेरकू;तमिळ-करंबू;संस्कृत-इक्षू, गुडतृण; इंग्लीश-शुगरकेन;लॅटीन-सॅकॅरम ऑफिसिनॅरम. कूळ-ग्रॅमिनी). हे वनस्पतीचो आस्पाव सॅकरम ह्या वंशांत जाता. ह्या वंशांत आरूंडीनासीयम(arundinaceum) , स्पोन्टेनीयम(spontaneum), बेन्गालिन्स (bengalnese), सायनेन्स (sinense), रोबुस्टम (robustum) अ वेगवेगळे प्रकार दिश्टी पडटात. कांडाचो कोर, आकार, लागवडीची तरा, साकरेचें प्रमाण हांचेर हे परकार थारायल्ले आसतात. वेवसायीक नदरेन पळेल्यार ‘सॅकॅरम ऑफिसिनॅरम’ ही ऊंसाची जात चड वापरांत आसा. जायतीं वर्सां उरपी हो ऊंस लांब कांडाचो आसता. हे जातींत चड प्रमाणांत साकर आनी कमी प्रमाणांत धागे (fibres) आसतात. ताचीं पानां अशीर , लांबशीं आनी जोंधळयाच्या पानांवरी आसतात. पाळां धवसार, बारीक आनी सुताभशेन (fibruos) आसतात. ऊंसाच्या तेंघशेर लांब, धवो वा रूपेरी मोराच्या पाखांवरी तुरो तयार जाता. ऊंसाच्या शेताक उंशेल म्हण्टात.

उगमाचो इतिहास:

ऊंस हे वनस्पतीचो उगम न्यू गिनी हांगा जालो अशें म्हण्टात. उपरांत ती पॅसिफीक राज्यांनी वचून थंयच्यान बोर्नीओ, सुमात्रा, ब्रह्मदेश ह्या राज्यांतल्यान भारतांत आयली.

पिकावळीचो वाठार:

जगांत चीन, ताइवान, जावा, फिलिपीनस जुंवे, हवाई जुंवे, मेक्सिको,मध्य अमेरीका, ब्राझील, दक्षिण आफ्रीका. मॉरिशस, गियाना, ईजिप्त, क्विन्सलॅंड, ऑस्ट्रेलिया,पाकिस्तान, कॅनडा आदी जायत्या देशांत ऊंसाची लागवड जाता. भारतांत उत्तर प्रदेश,तमिळनाडू, महाराष्ट्रा, गुजरात, आंध्र प्रदेश, बिहार, ओरिसा, मध्य प्रदेश, आसाम, पॉंडीचेरी,केरळ आदी राज्यांनी ऊंसाची लागवड व्हड प्रमाणांत जाता.

भारतांत वट्ट २८.६२ लाख हॅक्टर सुवातीर ऊंसाची लागवड जाता(१९८६). ताचे पसून सुमार १७.१६८ कोटी टन ऊंस तयार जाता. गोंयांत सुमार १७०० हॅक्टर जमनींत ऊंसाची लागवड जाता. गोंयांत सांगें, केपें, सत्तरी, फोंडें, काणकोण, पेडणें, दिवचल आनी हेर वाठारांनी ऊंसाचें पीक काडटात. गोंयांत १९८८ वर्सा वट्ट ८६,०० टन ऊंसाची लागवड जाली.

प्रकार आनी जाती:

भारतांत वेगवेगळ्या राज्यांनी ५० ऊंस संशोधन आनी चांचणी केंद्रां आसात. तमिळनाडू राज्यांत जें ऊंस पैदास केंद्र आसा, थंयच्यान दर वर्सा तरेतरेच्यो चड उत्पन्न दिवपी जाती प्रजनन(breeding) करून तयार करतात. कोइंबतूरच्या केंद्रांत जाल्ले हे जातीक ‘को’ असो नंबर दितात आनी हवामान, माती हांचो विचार करून वेगवेगळ्या राज्यांनी धाडटात.गोंयांत चडशे शेतकार को ‘७४०’ ही ऊंसाची जात रोयतात. हाचेभायर ते हेर जातीय लायतात.उत्पन्न दिवपी (१३० टन /हॅक्टर) म्हूण थारायल्या.

रोवप आनी वाडोवप:

ऊंसाच्या पिकाक उश्ण आनी ओलसाणीचें हवामान लागता. बरे कसाचे, उदकाची जिरवण जावपी आनी भुसभुशीत जमनींत ऊंसाची लागवड बरी जाता. ऊंसाची लागवड करचे पयलीं, जमीन नांगरून परांत १०-१५ दीस तापोवन, भुसभुशीत करून दवरतात. लागवड करचे पयलीं, जमीन नांगरून परांत १०-१५ दीस तापोवन, भुसभुशीत करून दवरतात.उपरांत जमनीक थंडसाण दिवपाक चर मारून शेणखत दितात. बरे प्रतीचो ऊंस घेवन ताचे तीन कोंब आशिल्ले कांडाचे कुडके (बेणे) घेवन ऊंसाची लागवड करतात. बेणे लावचे पयलीं ६०% पारायुक्त ‘आगेलॉल’ ह्या वखदाचया उदकांत २ वरां बुडोवन मागीर ते रोयतात. ऊंसाच्या मुळाकडलो वा वयलो भाग घेना आसतना मदल्या भागाचेच (तीन कोंब आशिल्ले) बेणे घेवन, ते दोन पध्दतींनी लायतात: ओली पद्दत आनी सुकी पद्दत. ओले पद्दतींत चरांनी उदक घालून, ते भिजोवन तातूंत ५ सेंमी. खोलायेंत बेणे रोयतात. सुके पद्दतींय २.५ ते ५ सेंमी. खोलायेंत बेणे रोवन मागीर चरांनी उदक सोडटात. ऊंसाक हेक्टरी २५० किग्रॅ. नग, १२५ किग्रॅ. स्फुरद आनी १५० किग्रॅ.पालाश अशें वेगवेगळ्या काळांत, वेगवेगळ्या प्रमाणांत सारें दितात. ऊंसाक खूब प्रमाणांत उदक दिवचें पडटा. गोंयांत पावस चार म्हयने आशिल्ल्यान उदकाची गरज ऑक्टोबर ते मे म्हयन्यांमेरेन लागता आनी सुमार २० ते२५ फावट उदक दिवचेंपडटा. गोंयांत पावसाचें प्रमाण चड आशिल्ल्यान ‘पूर्व हंगामी’ (१५ ऑक्टोबर ते १५ नोव्हेंबर) आनी ‘सुरू हंगामी’ (१५ डिसेंबर ते १५ जानेवारी) अशा दोन हंगामांनी पीक काडटात.

ऊंसाची आंतरमशागत करप खूब गरजेचें आ स ता. नडणेखातीर ५०० लिटर उदकांत ३.५ ते ४ किग्रॅ. ‘एद्रा-झीन’ हें नडणेचें वखद घो ळो व न मारतात. ऊंसाचें पीक ल्हव-ल्हव वाडटा; देखून,सुर्वेचे ३-४ म्हयने तातूंत मूग, मिरसांग, मुळो, कांदो हांचें आंतरपीक घेवं येता.

ऊंस हळडुवो जावन घट जाता. तेचपरी ताची वाड थांबता आनी कांडावेले दोळे फुगतात,तेन्ना ऊंस तोडपाक तयार जाता. उपरांत हायड्रोमीटरावरवीं वा हॅंड रिफ्रेक्टोमीटरावरवीं ऊंसाचो रोस तपासून, रोसांत विद्राव्य घन पदार्थाचें था रा वि क प्रमाण जातकच तो ऊंस तयार जाला,अशें समजतात. ऊंसाचें पीक तीन वर्सां मेरेन उत्पन्न दिता. मुखेल पीक आनी त्याच पिकाचें दोनदां ‘खोडवो पीक’ घेतात.

खोडवो ऊंस:

ऊंसाची कापणी करतकच जमनींत ताचें मूळ आनी कांड उरता. फुडें ताका नवे कोंब फुटून नवो ऊंस किल्लून येता. खोडवो पिकाक आंतर मशागत, सा-याची तशेंच उदकाची पुरवण आनी नडणी करून चड उत्पन्न काडूं येता.

उत्पन्न/पीक:

बरेबशेन लागवड आनी मशागत केल्ल्या ऊंसापसून हेक्टरी सुमार १३०-१३५ टन ऊंस पिकता. खोडवो पिकापसून दोन ते तीन वर्सां हेक्टरी १००-११० टन ऊंस पिकोवं येता.गोंयांत ऊंसाचें उत्पन्न कमी प्रमाणांत म्हळ्यार हेक्टरी ५० टन मेळटा.

उपेग:

ऊंसाचो तरकवार उपेग करतात. भारतांत तयार जावपी वट्ट ऊंसाच्या ८०-९० टक्के ऊंस साकर, खडीसाकर आनी गोड हे तीन मुखेल पदार्थ करपाखातीर वापरतात. १० ते २० टक्के ऊंस हेर कामांखातीर वापरतात. ऊंसाचो रोस एक थंडाय दिवपी पेय म्हूण घेतात. ऊंसाच्या रोसांत ‘सुक्रोस’ हो पदार्थ आशिल्ल्यान ताचो वापर तरेतरेचीं वखदां, जीवनसत्त्वां आनी ताचे गोडसाणीक लागून बेकरेंत तयार करतात. ऊंसाचो मुखेल उपेग साकर तयार करपाक करतात.भारतांत सुमार २७६ साकर कारखाने आसात. १० टन ऊंसापसून सुमार १ टन साकर,कारखान्यांत तयार जाता. भारतांत सध्या वर्सुकी ८.२० लाख टन साकर तयार जाता. ऊंसापसून मेळपी मॉलेसस, बागेस (bagasse) आनी प्रेस मड पसून तरेतरेच्यो वस्तू तयार करतात.ऊंसापासून गुलकंद (Vacum Pan Sugar) ‘आयसींग शुगर’ हेय पदार्र् तयार करतात. ऊंसाच्या कांडापसून कारखान्यांत रोस काडून जो सुको पिठो(bagasse) मेळटा, ताचो वापर वेगवेगळ्या कारखान्यानी बॉयलराचें इंधन म्हूण वापरतात. तेचपरी ताचेपसून ‘अक्टीव्हेटेड कार्बन’ तयार जाता. तो बायोगॅस तयार करपाकूय वापरतात. भारतांत ताचेपसून कागद तयार करतात.मोलेसिसचो उपेग जनावरांची खावड, हुक्का, तंबाखू, रम (सोरो) ह्या सारके पदार्थ तयार करपाक जाता.

ऊंसाचो घरावो वापर:

निखटो ऊंस दातांनी चाबून तिचो रोस पितात. गोंयच्या खुबशा जात्रा-फेस्तानी ह्या घरगुती वापराखातीर ऊंशीकाड्यांभरे विकूंक आयिल्ले दिश्टी पडटात. तेचपरी ऊंशीकांडे घाण्यांत पिळून ताचो रोस काडून विकपाचो धंदो ब-याच शारांनी चलता. व्हडले दिवाळेक म्हळ्यार तुळशीच्या लग्नाक चिंच, आंवाळो हांचे ताळ्येवांगडा ऊंसाची शिवडी तुळशी पेडांत लायतात. ऊंसाचो रोस कामीण ह्या रोगाचेर ब-याक पडटा. तशेंच ऊंस खाल्यार दातांक चकाकी आनी घटाय मेळटा, अशें म्हण्टात. कांय कडेन ऊंशीकांड्यांचो घरांक वा वाहनांक तोरण लावपाखातीर उपेग करतात. कांय जाग्यांचेर कमी खर्चाचें अशें ऊंशीकांड्यांच्या पाल्याचेघराखातीर पाखें केल्लें दिश्टी पडटा.

ऊंसाक तरेकवार रोगांची आनी किडींची बाद जाता.

१.गवती वाड: हो व्हायरस रोग जातकच ऊंसाक कांड येनाआसतना ते सुवातेर गंजनाचे पातयेभशेन पानांचें झोंप तेया. ताका आळाबंदा हाडपाक लागवड करता आसतना बरे प्रतीची जात लायतात आनी बेण्याक हून उदकाची प्रक्रिया करतात. गोंयांत ऊंसाक पिडपी हो मुखेल रोग जावन आसा.

२.काणी: ह्या रोगाक लागून ऊंसाची वा जायना आनी तेंगशेकडल्यान एक काळी वादी भायर सरता. ह्या रोगाचेर ‘गवती वाड’ रोगाक सांगला तोच उपाय करतात.

३.ऊंस तांबडो पडप: ‘ऊंसाक कोलो पादल’ अशी एक म्हण आशा, ती ह्या रोगासंबंदी. ह्या रिगाक लागून ऊंस सुकता, कांडाभितर तांबडे दाग पडटात आनी ताका आल्कोलाचो वास येता.हाचेर उपाय म्हूण बियाणाक पारायुक्त वखदांत बेणे बुडोवन ताची लागवड करतात.

४.किडी: १. खोडकिडे: हे चार तरांचे खोडकिडे, ऊंसाची तेंगशी आनी कांड पोखरतात. ह्यो किडी पयस करपाक ‘थायमेट’ वा ‘फुराडोन’ सारक्या गुळ्यांचो वापर करतात. २. खवळां कीड: ही किडी ऊंसाच्या पेरार आनी कोंबार दाट खवळाभशेन पातळटा आनी ऊंसातलो रोस चोखून उडयता. हाकालागून ऊंसातलें साकरेचें प्रमाण देंवता आनी ऊंस सुकपाक लागता. हे किडीक आळाबंदा हाडूंक खोडकिडीक सागला तोच उपाय करतात वा ऊंसाचे बेणे ‘डमिथोयेट’ ह्या वखदांत बुडोवन मागीर लायतात. ३. वायटी: ही वायटी बेणो किल्लून येवचेपयलीं खाता वा ऊंस वाडपाक यरतकच कांडाचेर लागता. हाचेर उपाय म्हूण जमनींत ‘एन्ड्रीन’ वा ‘बि.ए.सी’ १०% हें वखद हेक्टरी २० ते २४ किग्रॅ. घालतात.कोईमतूर-तमिळनाडू हांगा ‘टिश्यू कल्वर’ पद्दतीन ऊंसाची उत्पत्ती करपाचे प्रयोग चलतात.हे पद्दतीन ऊंसाचे रोप भराभर तयार करप शक्य जाता. तेचपरी रोग आनी किडींपसून तांकां त्रास जायना.

गोंयांत ऊंसाचो एक कारखानो आसा आनी ताची वर्सूकी ऊंस गाळपाची मागणी १५० हजार आसा. पूण गोंयांत फक्त ८० ते ८५ हजार टन ऊंस पिकता. कारखान्याची गरज भागोवंक गोंयचो ऊंस कमी पडटा. देखून, सुमार १००-११० हजार टन ऊंस महाराष्ट्र आनी कर्नाटक राज्यांतल्यान हाडचो पडटा.