एदुवार्द जुझे ब्रुन द सौझ

एदुवार्द जुझे ब्रुन द सौझ हाचो जल्म 7 ऑक्टोबराचे 1836 ह्या वर्सा बारदेसांतल्या असनोड्ड्या गांवांत जालो. ताच्या बापायचें नांव एलेनतेरियो द सौझा आनी आवयचें नांव आना. मारीया कोंसेसांव.

जिवीत

ताच्या घराब्यांत तो दुसरो भुरगो आशिल्लो. ताणें आपलें मुळावें शिकप पुर्तूगेज भाशेतल्यान केलें. उपरांत शिकपाक हुशार आशिल्ल्या कारणान आपलें उंचलें शिकप करूंक आनी देवाच्या उल्याक कान दिवंक तो रायतूरचे सेमीनारींत पाद्री जावंक गेलो. कांय कारणाक लागून ताणें सेमिनारी सोडली. उपरांत तो दाबूल, मुंबय गेलो. स्वताच्या खर्चान ताणें ‘सोसायदादे दो सांतिस्मो साक्रामेन्तो’ ही संस्था ताणें घडयली आनी आपलें पुस्तकालय तिकाच भेटयलें. पुणेच्या फोटो सिन्कोग्राफी (Photo Cynchography) खात्यांत वयल्या दर्जाचो कार्याध्यक्ष आसलो. तो साबार भासांचो पंडीत आशिल्लो. वेळ मेळटा तेन्ना भासशास्त्र शिकपांत गुल्ल जातालो. साबार भासांच्या भासशास्त्राचेर आनी शब्दशास्त्राचेर अभ्यास करून आपलो मेकळो वेळ सारतालो.

बरप

एदुवार्दाक कोंकणी, मराठी, इंग्लेज, पुर्तूगेज, फ्रांस आनी भारतीय भासो येताल्यो. पुर्तूगेजाच्या ‘ओ हेराल्दो’ ह्या पुर्तूगेज वर्तमानापत्रांत कोंकणी भास आनी तिची प्रगती (A Resurreiçao do Concani – कोंकणीचें पुनर्जिवंतपण) ह्या विशयाचेर तो नेमान बरयतालो. एजोब्रुदेजा Ejobrudeja ह्या नावां खाला तो ह्या वर्तमानपत्रांत आपले लेख उजवाडायतालो.

एजोब्रुदेजा आनी पत्रकारीता

1556 वर्सा पयलेच फावट गोंयांत छापकानो आयलो आनी आशिया खंडांतलो हो पयलो छापकानो. पूण भारतांत पयलें वर्तमानपत्र काडपाची व्हडविकाय गोंयाक मेळूंक ना. विलीयम जोन्स आनी हेर जाणकारांची शिकवण घेवन ताणें रोमी लिपयेंतल्यान एक नवी वर्णमाला घडयली आनी तिका ‘मारियन आल्फाबॅट’ अशें नांव दिलें. ह्या वर्णमाळेचो आदार घेवन ताणें 2 फेब्रुवारी 1889 ह्या दिसा पुण्यांत ‘उदेंतेचें साळक’ हें वर्तमानपत्र उजवाडाक हाडलें. कोंकणी भाशेंतल्यान येवपी हें पयलें वर्तमानपत्र आनी तो एक पयलो पत्रकार. ताचो हो वावर कोंकणी सरस्पतींत सदांकाळ अमर उरतलो. कोंकणी भाशेचो सगळ्याक प्रचार करूंक आनी लोकांनी, खेरीतपणीं ताच्या इश्टांनी आपल्या काळजांत मायभाशे खातीर अभिमान भोगचो हें वर्तमानपत्र काडपा फाटलो हो हेतू आशिल्लो. ताच्या फाटल्यान कोंकणी मळार कितल्याच नेमाळ्यांनी जल्म घेतलो. रोटी, कोंकणी भाशेचो – रिडर डायजेस्ट, आवे मारीया, द गोवा टायम्स, गोवा मेल, वावराड्यांचो इश्ट, आदीं नेमाळ्याची माळ कोंकणी पत्रकारितेच्या मळार उजवाडाक आयलीं. उदेंतेचें साळक हें म्हयन्याळें पयलीं कोंकणी-पुर्तूगेज भाशेन उजवाडाक येतालें उपरांत तें पंदराळें म्हण येवंक लागलें. उदेंतचें साळक ह्या नेमाळ्यांतल्यान कोंकणी भाशेक वयर काडपा खातीर तशेंच नव्या साहित्यीकांक उर्बा दिवपा खातीर तांणी जायते अर्थीक कश्ट घेतले. ह्या नेमाळ्याच्या पयल्या अग्रलेखांत(Editorial) तांकां कोंकणीच्या पर्जळीत फुडाराचो दिश्टावो जाल्लो अशें दिसून येता. ह्या वर्तमानपत्रां वरवीं जायत्या बरोवप्यांक उत्तेजन मेळ्ळें. हातूंत बरोवप/लेख आनी कविता छापून येताल्यो. उदेंतेचे साळकाचो संपादक कसो, समाजीक, धार्मीक, संस्कृतीक आनी भाशाशास्त्राचेर लक्ष दवरून आनी ताचो प्रभाव कोंकणी उलयतल्या मनशांचेर पळोवंक, एजोब्रुदेजा वावुरलो. कांय पुस्तकांत आयिल्ल्या उल्लेखा प्रमाण दुर्दैवान 1894 ह्या वर्सा तें बंद पडलें.

एजोब्रुदेजा’ न बरयिल्लीं पुस्तकां

कोंकणीतल्यान देवाची शिकवण सामान्य लोकांक मेळची हो हेत मनांत बाळगून 1879 वर्सा ‘क्रिस्तांव दोतोर्न गोंयचे भाशेन’ हें पुस्तक ताणें रचलें.

एव आनी मारी

एजोब्रुदेजा मारियेचो व्हड भक्त आशिल्लो, हें आमकां ताच्या बरोवपांतल्यान कळटा. 1899 वर्सा मारयेची तुस्त गावपाक एव आनी मारी हें एक लांबदीक म्हाकाव्य ताणें रचून कोंकणी मळार अदीक भर घातली. कोंकणीतलो तो पयलो महाकाव्यकार अशें मानतात. तांतूंत गोंयच्या भजन गिताचेंर आदारीत आनी कामोयश पुर्तूगेज आनी दांतेस हाणें इटालीयन भाशेंत केल्ल्या महाकाव्याचें अनुकरण एदुवार्दान कोंकणी भाशेन ह्या पुस्तकांत केलें. ताणीं वापरिल्ली शैली आनी पद्दत एदुवार्दान ह्या पुस्तकांत आपणायलां. महाकाव्यां हीं चड करून वीर-पुरूशांचेर रचतात. पूण एदुवार्दान तीं दोन बायलांचेर - एव आनी मारी हांचेर रचून एक वेगळो पांवडो घालून दिलो. हातूंत ताणें पवित्र पुस्तकांतली खबर सांगल्या. मनीस पातकांत पडून पातकाचो गुलाम जाता, पूण मारियेच्या पुता वरवीं ताका सुटका फावो जाता. हें ताणें आपल्या म्हाकाव्यान दाखोवन दिलां. एवेक लागून पातक आयलें जाल्यार मारिये वरवीं सुटका मेळ्ळी.

गायनां

1901 ह्या वर्सा ताणीं पियेदाद सायबिणीचीं आनी साबार दुसरीं गायनां रचलीं. तशेंच त्याच वर्सा मोन्ते सायबिणीचीं आनी साबार दुसरीं गायनां ताणीं रचलीं. अशे तरेन धर्मीक साहित्य रचून फक्त लोकांच्याच काळजाक हात घातलो अशें न्हय, वेल्यान ताणें आपले आवय भाशेतल्यान (कोंकणी) रचून कोंकणीचें साहित्य आनीक वाडयलें.

कादंबरी

‘खुशालपणाचो घराबो’ आनी ‘पंचवीस राजकुंवर’ ह्यो दोनुय नवलकाणयो ताच्या मरणा उपरांत उजवाडाक आयल्यो. तशेंच ‘क्रिस्तांव घराबो’ आनी ‘सर्गाचो थेवो’ ह्योवूय कादंबरी तो संवसार सोडून गेल्या उपरांत छापल्यो. ह्या कादंबऱ्यांचेर फ्रेंच बरोवपी ऍल्कझेंडर ड्युमा हाचे आदर्श दोळ्यां मुखार दवरून ताणें बरयल्यात.

मरण

अशे रितीन कोंकणी पत्रकारिता, कोंकणी महाकाव्य आनी नवलकाणी ह्या मळांचेर एजोब्रुदेजा’ न हांणी मोलादीक योगदान दिलां. ताणे खाजगी भास रोमीन बरोवपाची पद्दत रचली आनी ती सोंपी, सादी आनी सुडसुडीत आसली. डिसेंबर 5, 1905 ह्या दिसा दाबूल, बर्रोज लेन हांगां आपलो निमाणो सुस्कार ताणे सोडलो. हो म्हान मनीस ह्या ताच्या वावरा खातीर कोंकणी सरस्पतींत सदांच अमर उरतलो.