गोरखपुरी, फिराक

(जल्म: २८ ऑगस्ट १८९६, गोरखपूर – उत्तर प्रदेश).

भारतीय ज्ञानपीठ पुरस्कार फाव जाल्लो एक म्हान उर्दू कवी. ताचें मूळ नांव रघुपतिसहाय, पूण फिराक गोरखपुरी ह्याच नांवान ताची चड नामना आसा. गोरखप्रसाद ‘इबरत’ होय एक कवीच आशिल्लो. ताणें घरा तज्ञ शिक्षक दवरून, तांचेवरवीं ताका घरचेघराच मुळावें शिक्षण दिलें. गोरखप्रसाद ‘इबरत’ होय एक कवीच आशिल्लो. ताणें घरा तज्ञ शिक्षक दवरून, तांचेवरवीं ताका घरचेघराच मुळावें शिक्षण दिलें. १९१३ वर्सा तो गोरखपुर शारांतल्या सरकारी ज्युबिली हायस्कुलांत मॅट्रीक जालो. उपरांत अलाहाबाद शारांतल्या न्यूर सेंट्रल कॉलेजींतल्यान ताणें इंग्लीश साहित्य, इतिहास, पर्शियन भास-साहित्य आनी तत्वगिन्यान हे विशय घेवन बी. ए. ची. पदवी घेतली. उपरांत ताणें राष्ट्रीय चळवळींत वांटो घेतलो. १९२० वर्सा तो आग्रा बंदखणींत आसतना ‘निगार’ हें उर्दू नेमाळें वाचून तातूंतल्या ‘फानी’ ह्या कवीच्या काव्याचो ताचेर प्रभाव पडलो. फुडें १९२१ वर्सा तो कांय काळ लखनौ बंदखणींत आशिल्लो. १९२३-२७ वर्सा मेरेन तो अलाहबादचे अखिल भारतीय काँग्रेस समितीचो उपसचिव आशिल्लो. उपरांत अलाहाबाद विद्यापीठांत तो इंग्लीश ह्या विशयाचो प्राध्यापक आशिल्लो. १९६० वर्सा तो ह्या विद्यापीठांतल्यान निवृत सजालो.

इंग्लीश कवी वर्डस्वर्थ आनी उर्दू कवी मीर, मुसहफी आनी गालिब हांचो ताचेर प्रभाव पडिल्लो. ९१६ वर्सा ताणें काव्य रचना करूंक सुरवात केली. रूहे काईनात’ (१९४५) हो ताचो पयलो कवितांझेलो. ‘गुले नग्मा’ (१९५९) ह्या ताच्या गझल, रुबाया आनी हेर कवितांच्या झेल्याक ज्ञानपीठ पुरस्कार फाव जालो.

ताका इंग्लीश आनी हिंदी साहित्याचो खोलायेन अभ्यास आशिल्लो. आपले खर कल्पनाशक्तीवरवीं ताणें मोग आनी जीण हेविशींचो आगळो दिस्टावो आपल्या काव्याअंतल्यान उक्तायलो. खास करून काव्यांतल्यो पारंपरीक कल्पना बदलपाकडेन ताणें चड लक्ष दिलें. भारतीय दायज आनी संस्कृतायेचो प्रभाव ताच्या काव्याचेर पडिल्लो दिसता. ताच्या ‘रुप’ (१९५७) ह्या रुबाया झेल्यांत तें चड करून जाणवता. ‘गझल’ ह्या काव्यारचनेच्या प्रकारांत ताचो वावर म्हत्वाचो आसा. वॉल्टर पेटर, कोलरिज आनी रस्किन ह्या कलासमीक्षकांचे परंपरेंतल्यान ताणें उर्दू काव्याचें समीक्षण केलां. ‘अंदाजे’ (१९४४), ‘उर्दू की इष्किया शायरी’ (१९४५), ‘हाशिये’ (सुमार १९४७) हे ताचे कांय समीक्षात्मक ग्रंथ आसात. लाहोर शारांतल्यान उजवाडाक येवपी ‘नकश’ ह्या नेमाळ्यांतल्यान ‘मनआनम’ ह्या सदराखाला ताणें साहित्य, मोग, लैंगिकता आदी विशयांचेर आपले विचार मांडल्यात.

टागोराच्या गीतांजलीचे आनी एकशे एक कवितांचे ताणें उर्दूंत अणकार केल्यात. ते भायर ताचे हिंदींत पांच आनी इंग्लीशींत सात ग्रंथ आसात. ‘शुल-ए-साझ’, ‘गजलिसआन’ (१९६५), ‘शब्नमिस्तान’ (१९६५), ‘शिरीस्तान’ (१९६६), ‘चिरागाँ’ (१९६६) आनी ‘गुल्बांग’ (१९६७) हे ताचे कांय म्हत्वाचे कवितांझेले. ‘पिछली रात’ (१९६९) हो ताणें आपल्या स्वताच्याच वेंचीक कवितांचो झेलो उजवाडाक हाडलो.

"https://gom.wikipedia.org/w/index.php?title=गोरखपुरी,_फिराक&oldid=201183" चे कडल्यान परतून मेळयलें