ताम्रपाशाणयूग

ताम्रपाशायूग मनशाच्या सांस्कृतिक इतिहासांत नवाश्मयुगा उपरांत आयिल्लो सांस्कृतिक कालखंड. तांब्याचो सोद लागतकच ताचो वापर सुरु जालो, तरी पाशाणांचीं ल्हान आकाराचीं शस्त्रां मनशान वापरांत दवरलींच. म्हणून ह्या काळाक ताम्रपाशाणयूग अशें नांव पडलें. ताम्रपाशाणयुगाची सुरवात जगांतल्या वेगवेगळ्या वाठारांनी वेगवेगळ्या काळांत जाली. ताम्रपाशणयुगाचो काळ इ. स. प. सातवें सहस्त्रक काळ इ. स. प. सातवें सहस्त्रक इतलो फाटल्यान व्हरतात. जाल्यार ग्रीस, मेसोपोटेमिया, इजिप्त ह्या वाठारांत इ. स. प. तिसरें सहस्त्रक, उदेंत युरोपांत इ. स. प. तिसऱ्या सहस्त्रकाळाचो मध्यकाळ, इंग्लंडांत इ. स. प. सुमार 1900, भारतांत इ. स. प. 2500, जाल्यार चीनांत इ. स. प. सुमार इ. स. प. सुमार 188 ह्या काळांत ताम्रपाशाणयुगांतली संस्कृतीक प्रचलीत आशिल्ली, अशें दिसून आयलां.

कच्चें तांबें ठोकून ताचेपसून ल्हान-व्हड वस्तू तयार करपाची कला अँनातोलियांत आनी इराणांत सुमार सात हजार वर्सांपयलीं प्रचलीत आशिल्ली तांबें शुध्द करप आनी सांच्यांत घालून वस्तू तयार करप ह्यो प्रकिया सुमेर आनी इजिप्तांत तसऱ्या सहस्त्रकाचे अखेरेक रुढ जाल्यो, अशें म्हण्टात. पुर्विल्ल्या काळांत सैमीक तांबें खूबकडेन उपलब्ध आशिल्लें. इजिप्त. आशिया मायनर, मेसोपोटेमिया, पॅलॅस्टायन डॅन्यूबचें देगण आनी राजस्थान (भारत) ह्या वाठारांनी तांबें सामपडिल्ल्यान, थंयच्या लोकांनी ताचो उपेग करुन घेतलो. हे सांठे सोंपतकीच खनीज मिश्रीत तांब्याचे सांठे सोदचे पडले. खनीज तांबें उश्णतेवरवीं शुध्द करुन घेवपाचें तंत्र ताका लागून आत्मासात करचें पडलें. आत्मासात करचें पडलें. ह्या तंत्राचो वापर इ. स. प. 3000 च्या सुमाराक अस्तंत आशियांतले लोक करताले. इजिप्तांतले बॅदारियन आनी अम्रेशियन संस्कृतायांचे लोक पाशाणी ह्त्यारां वांगडाच लोक पाशाणी ह्त्यारां वांगडाच तांब्याच्यो ल्हान नळ्यो आनी नुस्तें धरपाचे गरे वापरताले. ह्यो वस्तू सैमीक तांब्यापसून तयार तांब्यापसून तयार करताले.

खनीज तांबें शुध्द करपाचें गिन्यान ह्या लोकांक नाशिल्लें. हाचे उरफाटें, मेसोपोटेमियांत टेल हलाक आनी ओबेदेचे ताम्रपाशाण संस्कृतायेचे लोक शुध्द तांब्याचे मणी आनी नुस्तें धरपाचे गरे वापरताले, स्यूसा (इरण) लोक कुराडी, हारशे आनी सुयो हांचेसारक्यो प्रगत तंत्राच्यो वस्तू तयार करताले. ऑसिरियन लोक राजा सिनाय रेंवटांतल्यान तांबें मागययाले जाल्यार अँसिरियन लोक तें अक्नातोलियांतल्यान हाडटाले, युरोपांत इ. स. प. 1600 सावन खनीज तांब्याच्या खणींचो वापर जावपाक लागलो. ताम्रपाशाणयुगांत धातूकामांत फिशालकाय मेळयल्ल्यांचो वर्ग तयार जालो. तांबट लोक अन्न उत्पादनाच्या कामांत वांटो घेनासतना धातूविद्येंतूच फिशालकाय मेळोवंक लागलें. कालांतरान अशा तांबटांचे पंगड तयार जाले. त्या काळांतल्या समाजाक अशा तंत्रज्ञांखातीर धान्याचें उत्पादन करचें पडटालें. ज्या वाठारांतल्यान कच्चें तांबें हाडून ह्या तांबटांक वेगवेगळ्यो वस्तू तयार करपाक दिताले त्या वाठारांतल्या लोकांकूय तांब्या बदला धान्य दिवचें पडटालें. देखून धान्याचें उत्पादन वाडोवंचें पडलें. हे गरजेंतल्यान ताम्रपाशाणयुगांत नांगराचो आनी चक्राचो सोद लागलो.

नांगराक लागून जमनीची लागवड करप सोंपें जालें आनी चक्राक लागून येरादारी बेगीन जावपाक लागली. ताका लागून ताम्रपाशाणयुगांत, नगरांचो उदय जालो. मनशाचे जिणेंत थिराय आयली आनी वेगवेगळ्या कलांचो उगम जालो. ग्रीसांतली मायसिमीयन संस्कृताय आनी इजीअन जुंव्यांतली सायक्लॅडीक संस्कृताय हांचेवयल्यान ताम्रपाशाणयुगांतले संस्कृतायेचें नागरीकरण दिसून येता. भारतांतली सिधूं संस्कृताय ताम्रपाशाणयुगांतच नागरीकरण दिसून येता. भारतांतली सिंधू संस्कृताय ताम्रपाशाणयुगांतच आस्पावता. भारतीय उपखंडांत सिंध, पंजाब, राजस्थान, गुजरात, मध्य प्रदेश आदी प्रदेशांनी ताम्रपाशाणयुगांतले सिंधू वा हडप्पा संस्कृतायेचे पुरावे मेळ्ळ्यात. सिधांत कोटदिजी, राजस्थानांत कालिबंगा, गुजरातांत लोथल आनी पंजाबांत रुपड हीम ह्या संस्कृतायांची म्हत्वाचीं थळां आसात. भारतांत मध्य प्रदेश, गुजरात, महाराष्ट्र, कर्नाटक, उत्तर प्रदेश, पंजाब आनी काशमीर ह्या वाठारांनी ताम्रपाशाण संस्कृतायेच्या लोकांचो राबितो आशिल्लो अशे पुरावे मेळळ्यात.

काळीं आनी तांबडी मातयेचीं पात्रां, मातयेचीं घरां आनी तांब्याचेम शुध्दीकरण करुन तेपासून वस्तू तयार करपाचीकला हें खाशेपण आशिल्ली राजस्थानांतली बनास वा आहाड संस्कृताय; वाटकुळीं वा चवकोनी घरां, तांब्याच्यो कुराडी वा तरसादी, गंव, उडीद आदी धान्यांची लागवड हें खाशेलपण आशिल्ली मध्य प्रदेशांरली संस्कृताय, वाडग्यांच्या आनी कळशांच्या आकारांचीं मृतपात्रां, दर्यांतल्या घुलांचीं आनी तांब्याचीं हत्यारां, गंव आनी बार्ली हांची लागवड हें खाशेलपण आशिल्ली महाराष्ट्राची जोर्वे संस्कृताय, ह्यो सगळ्यो संस्कृतायो ताम्रपाशाणयुगांतल्यो इ. स. प. 1000 च्या नाश जालो. ह्याच सुमाराक भारतांत लोखणाचो वापर सुरु जालो.