द्रवीड संस्कृताय

देवनागरी

Romi

द्रवीड संस्कृताय भारतातंली एक प्रगत संस्कृताय. भारताच्या इतिहासांत आनी संस्कृतायेंत द्रवीडांचो म्हत्वाचो वांटो आसा. द्रवीडांचें भारतातंली एक प्रगत संस्कृताय. भारताच्या इतिहासांत आनी संस्कृतायेंत द्रवीडांचो म्हत्वाचो वांटो आसा. द्रवीडांचें मूळ थळ, तांचें वंशीक एकजीनसीपण आनी तांचें भारतांत येवप ह्या संबंदान विद्वानांनी वेगवेगळीं मतां मांडल्यांत. सद्याची भारताची लोकवस्ती पळेल्यार द्रवीड लोक दक्षिण भारतांत चड दिश्टी पडटात. पूण ते थंय कशे आनी खंयसावन आयले हाची स्पश्ट म्हायती मेळना.

Typical layout of Dravidian architecture which evolved from koyil as kings residence.

The Tamil Chola Empire at its height, 1030AD

कांय अभ्यासकांच्या मतान द्रवीड वंश हे भारतांतलो सगळ्यांत सुसंस्कृत आनी पुर्विल्लो मानव वंश. कांय भाशाशास्त्रज्ञांच्या मताप्रमाण द्रवीड हो एक भाशागट आनी ताचे तमीळ उलोवपी, मुंडारी सारकिल्यो भाशा उलोवपी कोलेरियन अशे दोन फांटे आसात. पूण आतां हें मत मान्य करिनात. कांय जाणांच्या मताप्रमाण ते मूळचे भारतीयूच आसूंक जाय. कांय अभ्यासक तांकां दक्षिण भारतांत जे नवाश्मयुगीन संस्कृतायेचे लोक आशिल्ले तिचे वंशावळीचे मानतात. ते भूमध्य दर्याचे उदेंतेकडसून वा अस्तंत आशियांतल्यान येवन दक्षिण भारतांत वसले.

महाश्मयुगीन संस्कृतायेकडेन तांचो संबंद आशिल्लो अशेंय मत मांडटात. कॉल्डवेलाच्या मतान द्रवीड हे तुरानियन वंशावळीचे आसून ते दुसरेकडसून भारतांत आयले. जाल्यार कांय विद्वानांच्या मतान ते भारतांतले आर्य पूर्व रावपी. वेदीक संस्कृतायेवयलो द्रवीड भाशांचो प्रभाव पळयल्यार हाचें प्रमाण मेळटा. पूण ह्या सगळ्या मतांतल्यान एक थरावीक मत वेगळावप कठीण जाता.

भारतांतल्यान चार मुखेल भाशावंशांत द्रवीड भाशा वंश म्हत्वाचो. भाशा वंशावळीचे लोक चड करून दक्षिण भारतांत दिसतात. द्रवीड संस्कृतोयेतली तमीळ ही सगळ्यांत पुर्विल्ली भास मानल्या. भाशाशास्त्रज्ञांच्या मतान तमीळ वा द्रवीड ही पुर्विल्ल्या द्रमील वा द्रमीळ हया मूळ उतरांच्या उपरांतच्या काळांतलीं रुपां. आर्यपूर्व लिसीयन लोक मॅडिटेर्रेनियन वाठारांत रावताले. ते स्वताक 'त्रिमिली' अशें म्हण्टाले. ह्या उतराचेंच द्रमीळ-तमीळ हें एक रूप. हाचेंच इसवी सनाच्या पयल्या सहस्त्रकाच्या मदल्या काळार तमीळ अशें चालंत रूप जालां जावंक जाय, अशें तज्ञांचें मत आसा. पूण द्रवीडांची पुर्विल्ली भास जरी तमीळ आसली, तरी कन्नड, मल्याळम, तेलुगू तशेंच कुईगोंडी, कुई आनी ओराडम ह्योय भासो द्रवीड भाशेचेच अविश्कार मानतात. मध्य उत्तर आनी अस्तंत भारतांत द्रवीड भास आनी संस्कृतायेचे ल्हान ल्हान गट दिश्टी पडटात. बलुचिस्तांनातलो ब्राहुई भाशा गट द्रवीड भाशेचोच एक फांटो मानला. हाचेवयल्यान द्रवीड भास आनी संस्कृताय पुर्विल्ल्या काळार सावन भारतांत बऱ्याच व्हड आंगान पातळिल्ली दिसता. तेभायर उत्तर भारतांतल्या बऱ्याच थळनांवांतल्यान जावपी द्रवीड सज्ञांची भास, वैदिक साहित्यांत उल्लेख केल्ल्यो जायत्यो अनार्य जमाती खासा वैदिक संस्कृतायेंत मेळपी द्रवीड भाशीक धागे, तशेंच हिंदू घर्मांचें कर्मकांड, आचार-विचार आनी दैवतशास्त्र हाचेर दिसपी द्रवीड संस्कृतायेची छाप हाचेवयल्यान ही संस्कृताय आर्यांआदल्या काळासावन भारतांत थीर, प्रभावी आनी विस्तारान पातळिल्ली दिसता.

जर सिंधू संस्कृतायेंत कांय अंशान द्रवीड संस्कृतायेचें पडबींब दिसता. जाल्यार इसवीसना आदीं तिसऱ्या शतमानांत द्रवीड संस्कृताय पुरायेन नागरी स्वरूपाची आशिल्ली अशें म्हणूक आदार मेळटा. हाचेर अजून एकमत जाल्लें ना. पूण सिंधू संस्कृतायेच्या मुद्रांवयले लिपीचो अर्थ लायलो जाल्यार हें कुवाडें सुट्टलें. फादर हेरास हाच्या मता प्रमाण सिंधू संस्कृतायेच्या मुद्रावयली लिपी हें तमीळ भाशेचेंच पुर्विल्लें रूप. पूण ह्या मताक अजून फाव तसो आदार मेळिल्लो ना. कांय अभ्यासक हे लिपयेपसून ब्राम्हीचो जल्म जालो अशें मत उक्तायतात. पूण द्रवीड संस्कृतायेचे जर सिंधू संस्कृताय हें पूर्विल्ले रूप अशें मानल्यार पुरंदर इंद्राच्या शेकाखाल भारतांत आयिल्ल्या आर्यांनी तें रूप बदललें अशेंय कांय जाणांचें मत आसा.

लोक

सादारणपणान द्रवीड वंशाचे लोक उणे लांबायेचे, काळ्या रंगाचे, काळ्या दोळ्यांचे, लांबशे तकलेचे, रूंद नाकाचे, दाट ओठांचे, मुदयाळ्या केसांचे आसतात अशें मानतात. पूण काळाप्रमाण जाल्ले वंश बदलाचे प्रक्रियेंत द्रवीड वा आर्य हांचो आंगलोट, वंशीक वा संस्कृतीच खाशेलपण हातूंत बदल जायत गेला.

एक खरें, भारतांत येवपी आर्यांक ताचे आदीं भारतांत राबितो करून आशिल्ल्या दास, दस्यू आनी निषाद हाचें अस्तित्व मानून घेवचें पडलां. हे दास्य, दस्यू आनी निषाद फकत भारतांतच आशिल्ले अशें न्हय जाल्यार ते उदेंत, इराण, अफगाणिस्तान, वायव्य आनी अस्तंत भारत तशेंच गंगा न्हयेचें देगण ह्या प्रदेशांनी शिपडिल्ले आसूंक जाय. हे आर्य आदलें द्रवीड आसूं वा नासूं, तांची संस्कृताय खाशेली आशिल्ली आनी तिचो जल्म भारता भायल्या भूमध्य दर्याचे उदेंते कडल्या वाठारांत जालो अशें विद्वानांचें मत आसा. सिंधू संस्कृतायेंतल्आ मनशाच्या सांगाड्याचेर केल्ल्या अभ्यासांत मॅडिटेर्रेनियन वंशाचे लोक थंय चड दिसल्यात. ह्या सुसंस्कृत लोकांचे जिवीत पध्दतीचो प्रभाव हेडपी आर्यांचेर जावंक जाय. हाचे वयल्यान अशें म्हणू येता, तांचें मूळ ठाणें खंयूय आसलें तरी भारतांत हे लोक आर्यां आदल्या काळार सावन आशिल्ले. हे आर्यांआदले लोक खुबूच फुडारिल्ले आशिल्ले. आताचें संस्कृतायेचोर्य धर्म आनी आर्य संस्कृतायेकडेन आगळोच मेळ जाल्लो आसा. आताचें संस्कृतायेचोर्य धर्म आनी आर्य संस्कृतायेकडेन आगळोच मेळ जाल्लो आसा. सिंधू संस्कृतायेंत मेळिल्ल्या मातृ देवतांच्या मुर्तींवयल्यान अशें अनुमान काडप जाता की हे पुर्विल्ले संस्कृतायेचे लोक मातृदेवता आनी पितृदेवता हांच्या रुपान जिवोत्पत्ती आनी विश्वाचे कल्पनेची मांडणी करी सारके प्रगत आशिल्ले.

द्रवीड संस्कृतायेचो आर्यांचेर पडिल्लो छाप आर्विल्ल्या भारतीयांचेर आनी खासा हिंदू धर्मियांचेर दिसता. आर्यांचें मूळ अन्न मास आनी सोरो. सद्याक तांदूळ, गंव, कडधान्यां आनी तेल हें अन्न खातात. आर्य ल्हवेंचे कपडे वापरताले. जाल्यार सद्या भारतीय कापसाचे कपडे घालतात. आर्विल्ल्या भारतीय भासांची चड लागशिल्ली आसा. तशेंच लग्नाकार्यांत वा हेर मंगल प्रसंगार नाल्ल, खावचीं पानां, बेडो हांचो उपेग हिंदू धर्मांत आर्येतरांकडल्यान म्हणजेच द्रवीडां कडल्यान आयला अशें मानतात.

भारतीय भेस, भास, भाशेंचें व्याकरण, देव-देवता, पुजा आनीक समाजीक चाली-रिती हांचेर द्रवीड संस्कृतायेचो छाप पडला. पूण हो छाप नदरेंत भर सारको स्पश्ट कसो दिसता हें सांगप कठीण. तशेंच आर्य धर्माचेर इतलो प्रभाव घालपी आनी भारताच्या वेगवेगळ्या वाठारांत रावपी द्रवीड दक्षिण भारतांत कशे पावले हाची स्पश्ट म्हायती मेळना. पूण सद्या दक्षिण भारतांत दिसता ते द्रवीड संस्कृतायेचो बरोच प्रभाव पडिल्लो दिसता. हे संस्कृतीक मेळाक लागून पुर्विल्ली द्रवीड संस्कृताय कशी आशिल्ली हें पुर्विल्ल्या इतिहास काळांतल्या तमीळ वाङमयावरवीं सादारणपणान कळटा. हें पुर्विल्लें वाङमय आनी तमीळ भाशेंतले शिलालेख हांचेवयल्यान द्रवीड संस्कृतायेविशीं आशी म्हायती मेळटा. दक्षिणेंत इसवी सनाच्या पयल्या शतमानामेरेन आनी ताचे आदीं तीन - चार शतमानांआदीं मेरेन पांड्य, चेर, चोल, हे राजवंश जावन गेल्यात. हे राजा, तांचीं राज्यां, संस्कृताय आनी हेर जायत्या गजालींविशीं पुर्विल्ल्या तमीळ साहित्यांत उल्लेख मेळटा. पांड्य राजाच्या आलाशिऱ्याखाल मदुरा नगरांत विद्वान आनी कवी हांची एक सभा वावुरताली. हे सभेंत वाङमयीन निकश आनी रचना हांचीं प्रमेयां थारायिल्लीं. हे संस्थेक संघम अशें नांव आशिल्लें. अशो तीन तीन संघम जावन गेल्यात. तिसऱ्या संघमाचो काळ इ. स. उपरांतचें पयलें - दुसरें शतमान अशें मानलां आनी संघम वाङमयाचो अंत इ. स. च्या दुसऱ्या शतमानांत जालो अशें दिसता. उपरांतचो संस्कृतीक आनी राजकीय इतिहास सारको मेळना. कारण पल्लवांच्या मदल्या काळांत दक्षिणेंत संस्कृत शिकप आनी साहित्य हाच्या प्रभावाचें व्हड ल्हार आयिल्ल्यान मूळ द्रवीड संस्कृताय ह्या काळार चडशी दिसना. सव्या शतमानामेरेन कळभ्रांच्या घुरयांक लागून संस्कृतीक, समाजीक आनी राजकीय सदळसाण निर्माण जाली.

राज्य वेवस्था

संघम साहित्य ताम्रपट आनी शिलालेख हांचेवयल्यान पुर्विल्ल्या इतिहासीक काळावयली दक्षिणेंतली राज्य वेवस्था कशी आसली हाची बरीच म्हायती मेळटा. ह्या काळार राज्य संस्था आशिल्ली आनी राजा एकतंत्री आशिल्लो, तरी ताचें मंत्रीमंडळय आसतालें. सभामंडपाचो उल्लेख सांपडिल्ल्यान गांवकारांनी एकठांय येवंक ग्रामपरिशद वा पंचायतीसारक्यो संस्था आशिल्ल्यो जावंक जाय. ग्रामसभेवयर एक राजसभा आसताली आनी तिका न्याय निवाडो करपाचे विस्तृत अधिकार आशिल्ले. उपरांत ही वेवस्था उत्तरेतल्या आर्यांच्या संपर्काक लागून बदललीशी दिसता. ह्या काळार ऊर, सबा आनी नगरम अशो तीन परिशदो जाल्यो. सभा फकत ब्राह्मणांची, ऊर सगळ्या जमीन धारकांची आनी नगरम चड करून वेपाऱ्याची. हाचो अर्थ असो, उपरांतच्या काळांत जात, शेतवड आनी अर्थीक स्थिती हांकां म्हत्व मेळ्ळें. ग्रामपरिशदेकडेन उदका पुरवण, रस्ते, शाळा, देवळां बांदप, पाट बांदप, कर पुंजावप अशीं कामां आशिल्लीं. ग्रामाखेरीज, राश्ट्र, नाडू, कोट्टम, विशय, वळनाडू वा मंडलम हे राज्य कारभाराचे घटक आशिल्ले. तशेंच बेलीफ खजीनदार, भूयमापणी अधिकारी अशे राजान नेमणूक केल्ले अधिकारी हांचे वयर देखरेख करताले.

कुटूंब पद्दती

द्रवीडांची कुटूंब पद्दती मातृसत्ताक अशें मानतात. पूण पल्लव काळापसून राजाफाटल्यान ताचो व्हड पूत राजपाटार येतालो असो पुरावो मेळटा. राजकारणांत तरी दादल्याकच स्थान मेळटालें. तरी हेर क्षेत्रांनी राजाइतलेंच राणयेकय म्हत्व आसलें. पुर्विल्ल्या संघम वाङमयांत द्रवीडाचें समाजीक आनी अर्थीक परिस्थितीचें चित्र मेळटा. तेप्रमाण पुर्विल्ले द्रवीड हे वेगवेगळ्या काळांत वेपारांत, उदका येरादारींत आनी शिक्षणांत प्रगत आशिल्ले. ह्या वाङमयांत द्रवीड प्रदेशांतल्या लोकांच्या भेसाची आनी आहाराची कल्पना मेळटा. दादले दोन वस्त्रां न्हेसताले. केंस कापून थाकथीक करताले. कपड्यांक खळ घालून कडक करचेली प्रथांय ताचेंमदीं आशिल्ली. दादले बायो तरातरांचे अलंकार घालताले. धान्य, मास, नुस्तें, तशेंच तरांतरांच्यो भाज्यो, दूद आनी दूदाचे जिन्नस तांच्या आहारांत आसताले. पान सुपारी खावंचेली प्रथा द्रवीडांमदीं आसली. मन रिजोवपाखातीर पेंवप, भोंवडेक वचप, तरांतरांचीं तंतूवाद्यां वाजोवप, चित्रकला, नृत्यकला, हांची उपासना करप, अशें समृध्द जिवीत सारपी द्रवीड हे सुस्थितीती आशिल्ले जावंक जाय. तशेंच तांचेमदीं शेतकाम आनी वेपारधंदो संघटीत रुपांत चलतलो जावंक जाय. शेत रोवप हो तांचो एक प्रगत वेवसाय जावन राविल्लो. उंस, कापूस आनी काळीं मिरयां, हांचें पीक ते काडटाले. तांच्या वाठारांनी व्हड प्रमाणार रेशीम आनी लोकर हांचेंय उत्पादन जातालें. तशेंच उपरांतच्या काळांत दर्यावयलो उद्देग व्हड प्रमाणांत जावंक लागलो असोय उल्लेख संघम वाङमयांत मेळटा. इसवी सनाच्या पयल्या आनी दुसऱ्या शतमानांतल्या ग्रीस - रोमन भोंवडेकारांच्या खबरांवयल्यान हाका तेंको मेळटा.

पुर्विल्ल्या साहित्यांत द्रवीडांची संस्कृतीक म्हायती पुराय तरेन मेळना. लग्नसंस्थेसंबंदानय म्हायती मेळटा ती अपूर्ण आसा आनी मेळटा ती आर्यां आदलीच अशें म्हणप समा जायना. वाङमयीन पुराव्यांवयल्यान अशें दिसता, 'ताली' वा मंगळसुत्रावयल्यान लग्न जाल्ली बायल व्हंकलेक न्हाणयताल्यो. पूण लग्नां संबंदीत हेर धर्मीक विधींचो उल्लेख मात इल्लो पसून मेळना.

आर्य - द्रवीड संपर्काक लागून आर्यांच्यो तशेंच द्रवीडांच्योय धर्मकल्पना तांचे मजगतीं जाल्ल्या संस्कृतीक दिवपा-घेवपाक लागून बदलूंक पावल्यो हें उक्तें जाता. हाका लागून संघम वाङमयांत वैदिक तशेंच द्रवीड ह्या दोनय धर्मांची भरसण जाल्ली दिश्टी पडटा. पींड दान, यज्ञ, ब्राम्हणांक दान दिवप ह्या गजालींवयल्यान द्रवीडांचेर वैदिक धर्माचो कितलो प्रभाव आशिल्लो हें दाखयता. पूण द्रवीड लोकांमदीं सामान्य मनशाचो धर्म मात ग्राम देवता, जादू हांचेर आदारिल्लो आसतालो. घरा वयर लिंबा-पानां लावप, भुरग्याक सांसवा उंवाळप, दोळ्यांत काजळ घालप अशो रिती तांचे मदीं चालंत आशिल्ल्यो. मणिमेखलै ह्या काव्यांत मेल्ल्याक लासप वा ताचे अवशेश मातयेच्या व्हडल्या मडक्यांत दवरून पुरप अशे दोन उल्लेख मेळटात. पुर्विल्लें द्रवीड साहित्य किदें, कशें आनी कितलें आशिल्लें हाचेविशीं सविस्तर म्हायती मेळना. पूण संघम वाङमयाचेर संस्कृत वाङमयीन कल्पना आनी ध्येयां हांचो प्रभाव निश्चीतपणान दिसता. हाका लागून संघम वाङमयाचें खाशेलें द्रवीड स्वरूप थारोवप कठीण जाता.

जसो जसो आर्यांचो प्रभाव वाडत गेलो तशी तशी द्रवीडांची विशेशताय शुध्द रुपांत वेगळी उरील्ली नासतली. जसो जसो आर्यांचो प्रभाव वाडत गेलो तशी तशी द्रवीडांची विशेशताय शुध्द रुपांत वेगळी उरील्ली नासतली.

संघम वाङमयांत बऱ्यो बऱ्यो वास्तू, बाजार, प्रासाद, देवळां हांचीं मनभुलोवणी वर्णनां मेळ्ळीं तरी तांचे अवशेश चड करून मेळनात. इसवी सनाच्या सव्या शेंकड्यामेरेनचे तरेतरेचे द्रवीड वास्तू तंत्राचे नमुने आशिल्ले अशें म्हणप जाता, पूण तांचेय अवशेश मेळनात. खरें म्हळ्यार देवळांच्या वास्तूशैलींनी द्रवीड शैली म्हत्वाची हें द्रवीड शैलेतले देवळांचे खांबे पल्लव काळांतल्या देवळांनी पळोवंक मेळटात. द्रवीड पध्दतीच्या देवळांचीं तेमकां उत्तर भारतांतल्या नागर पद्दतीच्या तेमकांपरस सामकीं वेगळीं आसात. तशेंच मंडप आनी गोपूर हेवूय द्रविड संस्कृतायेच्या वेगवेगळ्या आंगांची शिपड्डिल्लीं म्हायती आनी तुटक पुरावो तशेंच द्रवीड भुंयेचेर नेटान जाल्लें अर्थीकरण हाका लागून द्रवीड संस्कृतायेचें सत्व निवळावन काडप सोपेंपणान शक्य जायना.