मानसरोवर

मानसरोवर हें एक तीर्थस्थान, हिमालयाच्या कैलास पर्वतश्रेणींतलें एक सोबीत तळें आनी हिंदुंच्या ५१ शक्तिपिठांतलें एक पवित्र यात्रास्थान. हें तिबेटच्या नैर्ऋत्य वाठारांत नेपाळचे वायवेक आसा.

Lake Manasarovar with Mount Kailash in a distance

ह्या सरोवराची उदेंत- अस्तंत लांबाय २४ किमी. दक्षिण-उत्तर रुंदाय १८ किमी. आनी क्षेत्रफळ ५१८ चौ. किमी आसा. हें समुद्रथरासावन ४,५५७ मी. उंचायेचेर आसून जगांतलें सगळ्यांत चड उंचायवयलें, नितळ आनी गोड उदकाचें तळें म्हूण ताची नामना आसा.

ब्रह्मदेवाच्या मनापसून मानसरोवराची उत्पती जाली आनी हेखातीर ह्या तळ्याक मानसरोवर हें नांव पडलें, असो वाल्मिकी रामायण आनी पुराणांत उल्लेख आसा. विष्णुन मानसरोवरांत मत्स्यावतार धारण केल्ल्याचो उल्लेख वामनपुराणांत मेळटा. पाली आनी संस्कृत साहित्यांत ह्या सरावराचे उल्लेख अन्नोटा, अनवटप्पा तळें अशें आसात. चिनी भाशेंत ताचो मानासालॉवू असो उल्लेख मेळटा जाल्यार तिबेटी भाशेंत ताका मापाम्त्यो अशें नांव आसा.

मानसरोवराचे अस्तंतेक १० किमी. चेर आशिल्लें राक्षसताल हें तळें मानसरोवरापरस आकारान व्हड आसा. तें वाटकुळेंय ना आनी चवकोनीय ना. ताचे कितलेशेच फांटे पयस पयस पातळ्ळ्यात आनी वांकडीं-तिकडीं वळणां घेवन पर्वतांनी रिगल्यात. मानसरोवराचें उदक गंगा चू न्हंयेंतल्यान राक्षसताल तळ्याक मेळटा. तो प्रवाहमार्ग आयजूय दिसता पूण तो भाग आयज चड ऊंच जाल्लो आसा. गंगा चून्हंयेचे देगेर हून उदकाचे झरे आसात. मानसरोवराचें उदक निळसर दिसता. सरोवराचो चडसो वाठार झेलाचो दिसता. पूण ताच्या तळाकडे हून उदकाचे झरे आसात. ताका लागून तातुंतलें उदक सौम्य शीतळ आसात. मानसरोवरांत विंगड विंगड रंगांचें हंस आसात.

प्रत्यक्षांत मानसरोवरांतल्यान खंयचेच न्हंयेचो उगम जाल्लो दिसना, पूण हाचें उदक भूगर्भांतल्यान व्हांवत वचून उपरांत भुपृश्ठाचेर येता. तेंच खंयचेय न्हंयेचें उगमस्थान थरता. शरयू, सतलज आनी ब्रह्मपुत्रा ह्यो न्हंयो अशोच तयार जाल्यात अशें मानतात.

मानसरोवराची यात्रा करप खूब कठीण. ह्या तळ्याकडे वचपाक हिमालयांतल्यान खूब पांयवाटो आसात. अलमोड्यासावन वचपी मार्गच चड सोयीचो समजतात. हो मार्ग सामर 335 किमी. आसा. अलमोड्यासावन गर्बिआंग, लिपुलेख खिंड, उपरांत तक्लाकोट हो तिबेटांतलो पयलो गांव. हांगासावन मानसरोवराची दक्षिण देग सुमार 32 मैल आसा. प्रवासांत घोड्यांचो वा खेचरांचो उपेग करचो पडटा. ह्या वाठारांत कांट्यांचीं झुडपां सोडून हेर कसलीच वनस्पत जायना.

ह्या तळ्यांत न्हाल्यार आनी ताचें उदक पियेल्यार स्वर्गप्राप्ती जाता असो भाविकांमदीं भावार्थ आसा. इंग्लीश राजवटींच्या काळांत कैलासमानसाक वचपाक पासपोर्टाची गरज नाशिल्ली. पूण तिबेटाचेर चीनाचें आधिपत्य येत सावन आनी चडकरून भारत-चीन संघर्शाक लागून भारतीयांक हे यात्रेक वचपाखातीर दोन राश्ट्रांमदले शासकीय सोपस्कार करचे लागतात.