मिशनरी पाद्रींचो वावर

मिशनरी पाद्रींचो वावर. 1510 ते 1540 च्या अदमासांत गोंयांत ख्रिस्ती धर्मगुरू आयलें. ताणे धर्मप्रचाराच्या गरजेतल्यान कोंकणी भाशेचो इतिहास सुरू केलो. 1541 वर्स येता म्हणसर ताणे सांत पावल ही कॉलेज सुरू केली. हे कॉलेजींत शिकपी आंद्रे वाज ह्या गोंयकार तरनाट्यान पयलो व्याकरणीक मसुदो तयार केलो. आंद्रे वाज करमळे गांवचो आसलो. जो मुखर पयलो गोंयकार पाद्री जावपाक पावलो. तांच्या व्याकरणाची हातबरपां आयज मेळनात. पूण जायत्या पुस्तकानी आंद्रे वाजाच्या व्याकरणाविशीं उल्लेख मेळटा. गोयांत जेजूइत पाद्री आयले तशेच फ्रांसिसस्कन पाद्री आयले. फ्रांसिसस्कन पाद्री मठानी रावतालें आनी धर्म प्रचार करताले. फ्रांसिसस्कन पाद्रींची परिस्थिती जेजूइत पाद्री परस खूब सकयल्या पावंड्याचेर आसली. फ्रांसिसस्कन पाद्री कडेन स्वताचो छापकानो नाशिल्लो. फ्रांसिसस्कन पाद्रीनीं कोंकणीच्या वावरान पयलो वयलो फुडाकार घेतलो. कोंकणी भाशेचें मोल आनी म्हत्व वळखून ताणे कोंकणी शाळा सुरू केल्यो. साबार फ्रांसिसस्कन आनी जेजूइत पाद्रिंनी कोंकणीच्या भाशीक आनी साहित्यीक वावरांत म्हत्वाचो हातभार लायलो.

जेजूइत पाद्रींचो वावर

• फा. थोमस स्टिफन्स

फा. थोमस स्टिफन्स हाचो जल्म इंग्लंडान जालो. भारतांत “केप आँफ गूड होप” ह्या दर्या मार्गान योवपी हो पयलो मिशनरी पाद्री. फा. थोमस स्टिफन्स हाणे सुमार चाळीस वर्सां मडगांव रायतूर अश्या वाठारांत रावन पाद्रीपणाचो वावर केलो. फा. थोमस स्टिफन्सा उपरांत आयिल्लें पाद्री तांका गुरू मानताले. ताच्या पावलार पावल दवरून कोंकणीचो वावर चलयताले. फा. थोमस स्टिफन्स हाणें कृष्णदास शामाचे साहित्य वाचिल्लें म्हणपाचे समजता. हाचे कारण ताणें कृष्णदास या नांवावयल्यान आपणाक ख्रिस्तदास हें नांव घतले. साहितीक वावर. फा. थोमस स्टिफन्स हाचें पयली कोंकणी पुस्तक दोत्रिना ख्रिस्ता 1622 वर्सा उजवाडाक आयलें. ह्या पुस्तकाची आवृत्ती रायतूरचे सेमिनारींत छापली. पूण ताचे आदी सुमार 35 वर्सा ह्या पुस्तकाचो हातबरपाच्या रुपांत उपेग जातालो अशें जाणकोर सांगता. ह्या पुस्तकांत गुरू आनी शिश्य हाचे उलोवप संवादाच्या रुपांत मांडला. जेजू खिस्ताच्या जिणेचे तत्वगिज्ञान आनी शिकवण ह्या पुस्तकांत आसपावल्या. एशिया खंडातलें हें पयलें छापिल्लें पुस्तक जावन आसा.ह्या पुस्तकांत 64 पानां आनी 11 प्रकरणां आसात. भाशीक वावर 1640 वर्सा फा. थोमस स्टिफन्स हाणें ‘आर्त द लिंगवा कानारिना ‘ हें व्याकरणाचें पुस्तक उजवाडाक हाडलें. हे कोंकणीचें व्हड व्याकरण अशें मानतात. त्या पुस्तकाचे तीन खंड आसा. पयल्या खंडान व्याकरण जाल्या दुसऱ्या आनी तिसऱ्या खंडान वाक्य बांदावळीक गवरून व्याकरणाची फोडणी मेळटा. ह्या तीनूय खंडांत वर्ण विचार, शब्दविचार आनी वाक्यविचार हांचो आसपाव जाला. हें व्याकरण आर्दे वाज ह्या गोंयकार पाद्रीन तयार केल्ल्या व्याकरणाच्या आधारुन तयार केलां अशें जाणकार सांगतात.

• फा. दियोग रिबैर

फा. दियोग रिबैर हांचो जल्म लिजबोन ह्या पुर्तूगालाच्या शारांत जालो. रायतूरच्या सेमिनारींत रावून ताणें पाद्रिपणाचो वावर केलो. खर स्मरण, शक्ति, शिस्तप्रीय वावर आनी नितळसाण हाका लागून ते पाद्र जाले. ताणें कोंकणी, हिन्दी,मराठी आनी संस्कृत हया भासांचो अभ्यास केलां. गोंयांत ते बरेवपी आनी शब्दकोशकार म्हूण गाजले. धार्मीक संकल्पनेतले. ताणें निर्माण केल्लें साहित्य खूब मोलाचें अशें मानून ताका ‘एँपोस्टल ऑफ लॉड जिजस ‘ ही पदवी दिल्या. भाशीक वावर फा. दियोग रिबैर हांचो व्याकरणीक वावर खूब म्हत्वाचो आनी मोलाचो आसा. कोंकणी भाशीक उतरावळ ताणे तयार केल्या. साश्टी म्हालातल्या जेजूइत पाद्रीच्या आदारान ‘ वॉलावुलारीया द लिंगवा कानारी’ हो उतरावळीचो सोवळायशी सव्वीस ह्या वर्सा उजवाडाक आयलो. ह्या कोशांत 15,500 उतरांची नोंद आसा. ह्या कोशाचे दोन वांटे आसात. एक स्वतंत्र तयार केल्लो आसा जाल्यार दुसरो वांटो साबार जेजूइत पाद्रीच्या आदारान तयार केला. ह्या कोशांत कोंकणी वाक्यप्रचार आसात. ह्या कोशाचो एक ग्रंथ पणजेच्या सरकरी वाचप घरांत आसा. साहित्यीक वावर फा.रिबैराचो फामाद ग्रंथ म्हळ्यार ‘देकलारासांव द दोत्रिना क्रिस्ता ‘ हो ग्रंथ 1632 वर्सा उजवाडाक आयलो. हाची एक प्रत लिजबोना शारांत आसा.रायतूरच्या छापकानांत छापिल्ल्या ह्या ग्रंथान देशी संस्कृतायेची कितलीशीच उतरां सांपडटात.

• फा. आंतोनीयो सालदाना

फा. आंतोनीयो सालदाना हांचो जल्म आफ्रिकेंत जालो.1615 वर्सा ते गोंयांत जेजूइत प्रांतान रिगले ताचे पयली ते सैन्यांत वावर करताले. कोंकणी आनी मराठी ह्यो दोनुय भासो ताकां येताल्यो. साहित्यीक वावर तांचो फामाद ग्रंथ म्हळ्यार ‘सांत आंतोनीची अचर्या ‘. भाशीक नदरेंत वेग-वेगळी उतरा ह्या ग्रंथान वावुरलली दिसता फारसी उतरा, कारवारी मोडितली उतरा ह्या ग्रंथान आसा. तांचे दुसरें पुस्तक म्हळ्यार ‘जिवीत रुखाची अमृत फळां’ भाशीक वावर उतरावळीच्या मळार ताणें केल्लो वावर ‘वॉकावुलारीया द लिंग्वा कानारी‘ या पुस्तकांतल्यान दिसून येता. फ्राशिस्कन पाद्री

• गाश्पा द सा. मिंगेल

हांचो जल्म पुर्तूगालांत जालो. सतराव्या शेकड्यान ते गोंयांत आयले. पोरण्या गोंया सावन ताणें धर्म प्रचार करपाक सुरवात केली. कोंकणी आनी मराठी ह्या दोनूय भासो तांका येताल्यो. फ्राशिस्कन पाद्रीमदी हुशार आनी विद्वान म्हुण तांका उचेली सुवात आशिल्लीं. ताणें आपलें साहित्य पुर्तूगालाचो राजा फिलीप चवथो हाका अर्पण केल्ल्यान ताचें चडशें साहित्य छपून आयलें. ते व्याकरणकार, कवी, शब्दकोशकार, ग्रंथ रचनाकार म्हुण फामाद. साहित्यीक वावर ‘ ख्रिस्ताचे यज्ञ गित‘ हो काव्यग्रंथ ताणे रचलो. ताच्या साहित्यांत ताचो विवेक मळो हो खूप तोलोमोलाचो ग्रंथ मानता.धर्मशिकवणी संबदी जायती पुस्तकां ताणें बरयल्या साधू संताच्या धर्म उद्धेशाचेर आधारीत 4 खंडाचो ग्रंथ ताणें उजवाडाक हाडला. भाशीक वावर ‘ आर्त द लिंगवा कानारीना‘ हे कोंकणी भाशेचे व्याकरण ताणे दोन वाट्यानी उजवाडाक हाडला. पुर्तूगेज कोंकणी आनी कोंकणी पुर्तूगेज अशें शब्दकोश ताणें रचले जातूंत साडे सत्तर उतरांची नोंद आसा ‘Syntaxist Copissima Lingua Brahmanice’ हो व्याकरणीक वावर ताचे अभ्यासाचे नदरेंत खूब म्हत्वाचो जातूंत कोंकणी वाक्य बांदावळीवीशी विचार आसात.

• जुवांव द सा. मातायस

हाचो जल्म लिजबनात जालो. ते एक प्रवचनकार आनी बरे बरोवपी म्हण गाजले. साहित्यीक वावर ख्रिस्ताची जीण आनी भावार्थाचे प्रतिक ही तांची दोन अणकारीत पुस्तकां आसा. मानुएल वाझ कोंकणी उतरावळीच्या वावरांत जाणी योगदान दिला अश्या फ्रासिस्कन प्राद्रीमदी मानुएल वाझाचे नांव मेळटा. क्रिस्तीव्हा जिजस आर्त ग्रेमेटीका द लिंगवा कानारीना हे व्याकरण ताणें रचले. जे आयज हातबरपाच्या रूपान लंडनच्या वाचप घरांत पळेवपाक नेळटा. नव्या पाद्रील कोंकणी भास शिकप सोपी जावची म्हुण ताणे 42 पानांचे ‘ focics‘ हे व्याकरणाचे हात बरवप हांगा ‘School of oriental studies London’ दवरिल्लें आसा.

• आमादोर द सांतान

हाणें बारदेस म्हालांत रावन पाद्रीपणाचो वावर केलो. साहित्यीक वावर ‘flos sanctorum’ ह्या महानग्रंथचो अणकार संताची चरीत्रां ह्या नांवान केला. फासिस्कन पाद्रीच्या छापिल्ल्या ग्रंथामदलो हो एक ग्रंथ. हो ग्रंथ स्पेन देशान आसा आनी ताचें हात बरप पेरीसाच्या वाचन ग्रंथालयान आसा.

• मानुएल बाप्तीस

कोलवाळे हांगा रावन ताणें पाद्रीपणाचो वावर केलो. मराठी आनी कोंकणी भासो तांका येताल्यो. फा. थोमस स्टिफन्स ख्रिस्त पुराणाचे संपादक म्हूण ताका वेंचिल्लो.