मुळो

देवनागरी

(मराठी : मुळा; हिंदीः मुरो, मुली; गुजरातीः मुरा; कन्नडः मुलंगि; संस्कृत: हस्तिदंत, मूलक; इंगलीश: रॅडीश; लॅटीन: रॅफॅनस, सटाव्हस; कूळ: क्रुसीफेरी).

मांसाळ मुळां आशिल्ली, एक वर्सभर जगपी वनस्पत ,चड करून भाजेखातीर पिकयतात. ते खातीर मुळां, पानां आनी खोड हाचो उपेग करतात. हरवो मुळो खातात. सादारपणान मुळ्याचो रंग धवो आसता आनी आकार शंखाचो आसता. लांबाय सुमार २५ ते ४०सेंमी. आनी गोलाय सुमार ३.५ ते ५सेंमी. ते रूचीक मात्शे तीखट आसतात. जौनपुरी वा नेवारी मुळ्या प्रकारांत मुळ्याची लाबांय खुबूच व्हड (७५-९०सेंमी.) आनी गोलाय ५०-६०सेंमी. आसता.

तळाकडलीं पानां लांब, पिसाचे आकृतीचीं आनी दांतेरी आसतात. मदले लांब ताळयेक लेव तांबडीं वा धवीं फुलां येतात. युरोपीयन मुळ्यांमदीं तांबडे, जांबळे तशेच शेंदुरी रंगाचे मुळे आसतात. मुळ्याचो आकार, रंग, पेरणी ते काढणीमेरेनचो काळ आनी रूच हातूंत जायते प्रकार दिसून येतात.

हे वनस्पतीचो प्रकार संवसारांत सगळेकडेन आसून रॅफॅनस हे तिचे प्रजातींत वट्ट धा जाती आसात. चडशो जाती भूमध्य दर्यावाठारांतल्यो आसून रॅ. सटाव्हस ही जात थंयच्यान भारतांत आयली अशें मानतात. कांय शास्त्रज्ञांच्या मतान मुळयाचें मूळस्थान मध्य आनी अस्तंत चीन आनी भारत ह्या वाठारांत आसुंये. इतिहासाआदल्या काळांत थंय मुळ्याचो खाद्यान म्हूण वापर जातलो. महाभारत, कौटिलीय अर्थशास्त्र, चरकसंहिता आदी संस्कृतग्रंथांत 'मूलक' ह्या नांवान मूळ्याचो उल्लेख मेळटा.

भारतांत सगळेकडेन मुळयाची लागवड करतात. दर्याचे पातळेसावन ३००मी. उंचायेवयल्या हिमालयांतल्या दोंगराक वाठारांत हें पीक जावंक शकता. हें थंड हवामानांतलें पीक आसून कांय थळाव्या प्रकारांची वर्सभर लागवड जाता. दक्षिण भारतांत हें पीक वर्सयभर आसता. हें पीक झटपट वाडपी आसून प्रकाराप्रमाण पेरणीसावन ३० ते ५० दिसांत तयार जाता. हें पीक खंयचेय जमनींत वाडटा. सुपीक आनी रेवंट जमनींत हें पीक बरें येता.

लागवडींतले पोरने आनी सुदारीत देशी प्रकार अशेः १) बरामासीः हाची वर्सभर लागवड करपाक मेळटा.

२)जौनपुरी वा नेवारी : ह्या प्रकाराचे मुळे आकारना व्हड आसून वजनाक ५ सावन १५ किग्रॅ. वा चडय आसता.

३)पुसा चेतकी : हो मुळो ४०-४५ दिसांत तयार जाता.

४)पुसा देशी : हो मुळो ३०-४५ सेंमी. लांब, तोंकाकडे अशीर आनी तिखट आसून खोडाकडलें तोंक पाचवें आसता.

५)सिलेक्शन-२७१: हो मुळो ३०-४० सेंमी. लांब नितळ धवो आनी मात्सो तीखट आसता. हाचें खाशेलपण म्हळ्यार तो सुमार १० दिसांमेरेन खावपासारको आसता. हाचे भायर तांबडो लांब, जांभळो लांब, लखनवी आदी जायते देशी प्रकार लागवडीखाल आसात.

आशियाई प्रकारःहे मुळे गुळगुळीत, कुरकुरीत ३.५-५ सेंमी. व्यासाचे आनी २२-३०सेंमी. लांब आसतात. हातूंत जॅपनीज व्हाइट, आय. एच. आर . ११ आनी सकुराजुमा हे हेर प्रकार आसतात.

मुळो जमनींतूच वाडटा आशिल्ल्यान लागवडी आदीं जमनीची बरे तरेन मशागत करप गरजेचें. दोन मेरां मदीं सुमार ५० सेंमी. अंतर दवरतात. वा सपाट वाफ्याचेर ३०x१५ सेंमी. अंतराचेर बी

Daikon
Daikon
Daikon
White & red
Black, white & red
Sliced red
Multiple colors
Chinese white
Korean white
Dark red
Sliced Watermelon radish
Harvesting red