मोहेंजोदडो

हिंदू संस्कृतायेचें नामनेचें पोरनें शार. तें सिंधच्या (पाकिस्तान) लार्कान जिल्ह्यांत आसून थंयच्या दोंगुल्ल्यांक मोहेंजोदडो (मेल्ल्यांचो जागो) अशें म्हणटात.1922 वर्सा राखालदास बॅनर्जी हाका त्या जाग्यार एका कुशाणकाळांतल्या स्तूपालागसार उत्खनन करता आसतना भुंयेंत कांय पोरन्यो वस्तू मेळ्ळ्यो.1927 वर्सामेरेन जॉन मार्शल हाणें उत्खनन केलें.1927-31 ह्या काळांत मकाय हाणें आनी उपरांत मॉर्टीमर व्हीलर हाणें 1950 वर्सा हांगा उत्खनन केलें.

मोहेंजोदडो हांगा 5 किमी.च्या आवाठांत हडप्पा संस्कृतायेचे अवशेश पातळिल्ले आसात.ह्या अवशेशांचे किल्लो आनी नागरी वसती अशें दोन वांटे करूं येतात. किल्ल्यावाटेनच्या उत्खननांत मातयेच्या विटांची बसका मेळ्ळ्या आनी ताचेर किल्ल्याची वास्तू उबारिल्ली दिसता. शाराचे राखणेखातीर वचत थंय भाजिल्ल्या विटांचे बुरूज बांदिल्ले आसात.

किल्ल्या भितर नागरी वसती आशिल्ली. हे नागरी वसतीच्यो वट्ट अवस्था उत्खननांत मेळ्ळ्यो. हांगाची नागरी वसती हडप्पा भाशेनूच आखीव आनी योजनाबध्द मांडावळीची आशिल्ली. थंयचे रस्ते सुमार (picture) 9मी.रूंद आसून मुखेल रस्ते उदेंत – अस्तंत आनी उत्तर – दक्षिण अशे आखल्यात. हांगाचे रस्ते एकामेकांक काटकोनांत मेळिल्ल्यान पुराय वसती वेगवेगळ्या काटकोन चौकोनांत वांटिल्ली दिसली. घराचीं दारां मुखेल रस्त्याकडेन वचनासतना ल्हान गल्लींकडेन वतात, अशेतरेन बांदल्यांत. हीं घरां भट्टेंत भाजिल्ल्या पक्क्या विटांचीं आसून दर एका घरांत तीन कुडी, एक न्हाणी घर आनी एक रांदचीकूड आसा.कांय घरां दोन माळ्यांचीं आशिल्लीं.

थंतच्या गटरांची बांदावळ उत्कृश्ट आसून तीं मुखेल गटाराक जोडिल्लीं आसतालीं.हीं सगळीं गटारां विटांनी धांपिल्लीं आसतालीं.

नागरी वसतीच्या घराभायर 11मी.लांब, 7मी.रूंद आनी 2.5मी. खोल विटांनी बांदिल्लें न्हाणीघर आसून ताचे भोंवतणी वरांडो आनी कपडे बदलपाक स्वतंत्र कुडी आसात.तेभायर थंय धान्याचो एक व्हड गुदांव,71मी. लांब आनी 23मी.रूंद जायत्यो कुडी आशिल्ली इमारत, कितलेशेच खांबे आशिल्लो व्हड मंडप आनी मजुरांच्यो चाळी हीं वास्तू वैशिश्टां उल्लेख करपासारकीं आसात. वसतीचे सात कालखंड जाल्ले आसले तरी वसतीची रचणूक आनी खाशेलपणां तशातशीं उरल्यांत.हाचेवयल्यान मोहेंजोदडो हांगा शिस्तबध्द आनी वंशपरंपरागत आयिल्ली सत्ता आसींक जाय, अशें म्हणूं येता. हडप्पा आनी मोहेंजोदडो हीं दोनूय नागरी संस्कृतायेचीं केंद्रां आशिल्ल्यान एकूच सत्तेच्यो त्यो दोन राजधान्यो आशिल्ल्यो, अशें कांय विव्दानांचें मत आसा.

थंय सांपडिल्ल्या मडक्यांचे आकार आनी ताचेवयलें काळ्या रंगांतलें चित्रकाम हडप्पाभाशेनूच आसा. हांगा वेगवेगळे तरेच्यो मुद्रा मेळिल्ल्यो आसात. तांचेर वेगवेगळ्या प्राण्यांचीं चित्रां, तशेंच गेंड्याभाशेन चिखलाच्या प्रदेशांत रावपी जनावरां चित्रित केल्यांत.(Picture)

हांगाचे लोक वेगवेगळे भांगराचे अलंकार वापरताले. ते भायर वेगवेगळ्या मोलादीक फातराचे, स्टिअटाइट आनी फियान्सचे मणी वापरताले. कांय फातरांच्या मणयांचेर धावो वा काळो रंग भरून नक्षी काडिल्ल्याचें मेळ्ळां. तेभायर मातयेचीं तरेकवार खेळणी आनी मूर्ती मेळ्ळ्यात. तातूंतलीं कांय खेळणीं अशीं आसात, जातूंत दोरी वा बडी घाल्यार त्या खेळण्याची मान हालोवं मेळटा.थंय तांब्याचीं शिन्नी, कुऱ्हाड, चाकू, कानवेत, गिरमीट आदी हत्यारां आनी तांब्याचीं आयदनांय वापरांत आशिल्लीं. मोहेंजोदडो हांगाचे वसतीचो नाश कसो जालो हाचेविशीं विव्दानांत एकमत ना.व्हीलर हाच्या मतान हांगा खूब व्हड कत्तल जाली आसूंक जाय. हांगच्या जिन्यांनी लेगीत मडी मेळळ्यांत.ताचेवयल्यान मोहेंजोदडो हांगा अचकीत हल्लो करून तांची कत्तल जाली आसूंक जाय. भूयकांप वा तत्सम सैमीक अरिश्टांवरवीं हांगचें जिवीत नश्ट जालें आसूं येता अशेंय एकमत आसा. मोहेंजोदडोच्या कालखंडाविशीं वेगवरगळीं मतां मेळटात. पूण हांगा मेळिल्ल्यो मुद्रा, रंगीत नक्षीकाम केल्ले फियान्सचे मणी,ब्राँझाच्यो कुऱ्हाडी हांचो मध्यउदेंतेंतल्या वेगवेगळ्या सुवातींच्या उत्खननांत सांपडिल्ल्या पुराव्यांकडेन मेळ घाल्यार मोहेंजोदडोचे संस्कृतीचो काळ इ.स. आदीं तिसरें सहस्त्रक अशें सांगतात.