युआन च्वांग

युआन च्वांगः एक चीनी बौध्द भोंवडेकार आनी विद्वान

जल्म

इ.स.६०२ लो यंग, चीन;

मरणः इ.स.६६४, चीन) शिक्षण

युआन च्वांग महायान पंथाचो महापंडीत जालो. ताणें हेरय पंथांच्या तत्वज्ञानाचो अभ्यास केलो. पिरायेच्या आठव्याच वर्सा ताणें कन्फ्युशियन धर्माच्या सगळ्या ज्ञान फांटयांचें वर्चस्व संपादन केलें. मागीर ताणें बौध्द विहारांत वचून बौध्द विहारांत वचून बौध्द दिक्षा घेतली आनी$ बौध्द तत्वज्ञानाचो अभ्यास सुरू केलो.

इ.स.६१७त चीनांत अंदाधुंदी मातली. तेन्ना युआन च्वांग भावावांगडा स्पु-चूआन पर्वताच्या आलाशिऱ्याक गेलो. थंयच ताणें बौध्द धर्माचेर आपलें पयलें प्रवचन दिलें.

युआन च्वांग महायान पंथाचो महापंडीत जालो. ताणें हेरय पंथांच्या तत्वज्ञानाचो अभ्यास केलो. तो हुशार आशिल्लो आनी सत्याचो आग्रही आशिल्लो. चीनांत उपलब्ध आशिल्ल्या धर्मग्रंथांभायर भारतांत आनिकय धर्मग्रंथ आसात आनी ते वाचलेबगर आपल्या गिन्यानाची पुर्तताय जावचीना हे मतींत धरून ताणें भारतांत येवपाचें थरयलें. चीनी सम्राटान ताका भारतांत वचपाची परवानगी दिली ना. देखून ताणें लीपचोरयां शीम हुंपली. मागीर तो तुर्फानच्या बौध्द राजाकडेन आयलो. राजान ताका येवकार दिलो आनी आपल्या दरबारांत धर्मपंडीत म्हणून रावपाचो आग्रो केलो. पूण युआन च्वांगान ताचें म्हणणें न्हयकारलें. ताचें उपरांत राजान युआन च्वांगाक व्हड सन्मानान निरोप दिलो आनी वांगडा आपलें वळखपत्रूय दिलें.

तुर्फानच्यान भायर सरलेउपरांत युआन च्वांग कडा नांवाच्या शारांत पावलो. थंयच्या धा संघारामांत हीनयान बौध्द पंथाचे दोन हजार बौध्द भिक्षू रावताले. एक रात तांचेवागडा भासाभास केले उपरांत तो मध्य आशियेंतल्या कूचा नांवाच्या शारांत गेलो. थंयचो तोखारी राजा सुवर्णदेव हाणें ताचो सन्मान केलो. थंय तो दोन-तीन म्हयने रावलो. थंयच्यान वचपा वेळार राजान ताका नोकरचाक, ऊंट, घोडे दिवन आपले शिमेमेरेन येवन निरोप दिलो.

कूचा सोडले उपरांत तो एका हून उदकाच्या तळ्यांच्या प्रदेशांत आयलो, ह्या प्रदेशांत त्या वेळार एका तूर्क सम्राटाचो मुक्काम आशिल्लो. त्या सम्राटाचेर बौध्द धर्माचो प्रभाव आशिल्लो. युआन युआन च्वांग हो एक बौध्द पंडित ह्याच मार्गान भारताकडेन वता हें कळटकच ताका खूब खोस जाली. ताणें युआन च्वांगांचें आदरातिथ्य केलें. युआन च्वंगान त्या तूर्क सम्राटाक धर्मोपदेश केलो. ताची हुशारकाय पळोवन राजान ताका आपल्या दरबारांत रावपाचो आग्रो केलो. पूण युआन च्वांग हे गजालीक तयार ना तें पळोवन ताणें ताका ताचे भारत यात्रेंत सगळे तरेचो पालव आनी संरक्षण दिवन निरोप दिलो.

युआन च्वांग मागीर समरकंदाक गेलो. थंय ताणें एक प्रवचन दिलें आनी जायत्या लोकांक बौध्द दिक्षा दिली. जायत्या पोरन्या बौध्द विहारांचोय जीर्णोध्दार ह्या निमतान केलो.

समरकंदाउपरांत बॅक्ट्रियाच्या बौध्द प्रदेशांतल्यान चलत युआन च्वांग हिंदुकुश पर्वत हुंपून बामियान प्रदेशांत पावलो. थंय त्या काळार धा बौध्द विहार आशिल्ले आनी हजारांनी भिक्षू रावताले. हांगाच्या दोन व्हड बुध्दमूर्तींचो उल्लेख युआन च्वांगान केला.

बामियाउपरांत ९००० फूट ऊंच आशिल्लो शिबर नांवाचो दोंगराळ वाठार हुंपून तो काबूलालागीं कपिश नांवाच्या गांवांत आयलो. थंयचो राजा महायानी बौध्द आशिल्लो. ताणें युआन च्वांगाक येवकार दिलो. थंय ताणें बौध्दमतानुयायांची बसका घेतली. मागीर तो जलालाबाद गांवांत गेलो. भारतीय भुप्रदेशांतलें हें पयलें ठिकाण. भगवान बुध्दाचे हे पवित्र भुंयेच्या दर्शनान ताचे दोळे भरून आयले.

गंधार प्रदेशांत फाटलीं सशें वर्सां बौध्द धर्माचो आनी बौध्द कलेचो विकास जाल्लो. ताका लागून त्या प्रदेशाक बौध्दाच्या पवित्र स्थानाचें म्हत्व फावो जाल्लें. पेशावरचो वाठार त्या वेळार हूणांच्या घुरयांनी उद्ध्वस्त जाल्लो. थंयचे कितलेशेच बौध्दविहार आनी स्तुपांची तांणी मोडतोड केल्ली. उड्डियान प्रदेशांतलेय १४०० विहार तांणी मोडिल्ले. पूण ह्या सगळ्या विध्वंसा उपरांतूय थंयचे लोक बौध्द धर्मीच आशिल्ले. भगवान बुध्दाचे भुंयेतूच ताच्या धर्माक हे भोग भोगचे पडटात तें पळोवन युआन च्वांग दुख्खी जालो.

ताचेउपरांत युआन च्वांगान उदकखंडालागींची सिंधू न्हंय हुंपली आनी तक्षशीलेंत आयलो. थंयच्यान तो काश्मीराक गेलो.

काश्मीरच्या राजान युआन च्वांगाक आपले राजधानींत व्हड येवकार दिलो. युआन च्वांगान थंय चालू आशिल्ल्या बौध्द धर्मप्रसाराविशीं समाधान उकतायलें. थंय ताणें जायत्या व्हड बौध्द भिक्षुंच्यो भेटी घेतल्यो. सत्तर वर्सां पिरायेच्या एका महायानी भिक्षून ताका योगाचार मताविशीं जायते मोलीदीक सिध्दान्त सांगले. ते आयकतना युआन च्वांगाक आपल्या खडतर प्रवासाचें सार्थक जाल्लेभाशेन दिसलें आनी ताची गिन्यानाविशींची भूक बळावली. ते उपरांतचीं दोन वर्सां तो काश्मीरांतच रावलो आनी बौध्द तत्वगिन्यानाचो ताणें खोलायेन अभ्यास केलो. तशेंच चीनांत व्हरपाखातीर ताणें जायत्या बौध्द ग्रंथांच्यो प्रती तयार केल्यो. काश्मीरच्यान तो साकल वा सियालकोट शारांत पावलो. सियालकोटच्यान तो व्यास न्हंयेचे देगेवयल्या चीनभुक्ती नांवाच्या गांवांत गेलो. थंय एका माध्यमिक पंथाच्या भिक्षून ताचें जायते दुबाव पयस केले. आनी बौध्द धर्मांतलीं जायतीं कुवाडीं समजावन सांगलीं. थंय तो वर्सभर रावलो आनी मागीर इ.स.६३४ त जालंधराक गेलो. जालंधरच्यान तो मथुरेक गेलो. ते उपरांत ताणें स्थानेश्र्वर, कपित्थ, कनौज ह्या सुवातांक भेट दिली. कनौजचो राजा हर्षवर्धनाची आनी युआन च्वांगाची पयलेच भेटीत इश्टागत जाली. हर्षाच्या व्यक्तिमत्वाविशीं आनी शासनवेवस्थेविशीं युआन च्वांगान विस्तृत आनी तोखणायेचें वर्णन बरयल्लें आसा.

थंयच्यान तो मागीर अयोध्येक गेलो. अयोध्येच्यान गंगेचे देगेन प्रयागाकडेन वतना वाटेर ताका चोरांनी धरलो आनी देवीमुखार नरबळी दिवपाचें कारस्थान रचलें, पूण तो तांतुतल्यान वाटावलो. प्रयागाक बौध्द धर्माचें अस्तित्व खूब उणें आसा म्हणपाचें ताका जाणवलें. थंयच्यान तो कौशांबीक गेलो. कौशांबीक तो भगवान बुध्दाच्या स्मृतिचिन्नांक पांयां पडलो.

कौशांबी सोडले उपरांत ताणें भगवान बुध्दाच्या जल्मस्थानार वचपाचो संकल्प केलो. ते खातीर तो श्रावस्ती, कपिलवस्तू अशा स्थानांक भेट दीत दीत लुंबिवनांत पावलो. त्याच वेळार ताणें रामग्राम आनी कुशीनगर ह्या स्थानांची यात्रा केली. थंयच्यान तो वाराणसीचे वाटेन वैशालीक गेलो. मागीर तो बुध्दगयेक गेलो. नालंदाक तो धा हजार महायानी भिक्षूंवांगडा १५ म्हयने रावलो. ह्या काळांत ताणें योगाचार संप्रदायाचो आनी संस्कृत भाशेचो खोलायेन अभ्यास केलो. नालंदाउपरांत राजघराचें दर्शन घेवन तो इ.स.६३८चे सुरवेक बंगालांत गेलो. तें सगळें वर्स तो बंगालांत रावलो आनी मागीर ताम्रलिप्तीक गेलो.

युआन च्वांग मागीर उडिसा, महाकोशल आंध्र ह्या प्रदेशांची यात्रा करीत कांचीक गेलो. श्रीलंकेक वचपाचो ताचो बेत आशिल्लो. पूण ताणें तो रद्द केलो आनी तो उत्तरेकडेन घुंवलो. भरूकच्छ, वलभी, सिंध, मुलतान ह्या नगरांक आनी प्रदेशांक भेट दिवन तो परत नालंदा शारांत रावपाखातीर गेलो.. ताचे उपरांत ताची आनी हर्षाची परत भेट दिवन तो परत नालंदा शारांत रावपाखातीर गेलो. मदीं आसामचो राजा भास्करवर्मा हाच्या आपोवण्यावयल्यान तो थंय वचून आयलो. ताचे उपरांत ताची आनी हर्षाची परत भेट जाली. हर्षान आयोजित केल्ल्या कनौज आनी प्रयाग हांगाच्या बौध्द बसकांक हजर रावन ताणें म्हत्वाचो वांटो घेतलो. ह्या बसकांचो सविस्तर नियाळ ताणें बरोवन दवरला.

मागीर जालंधर, तक्षशीला, जलालाबाद असो प्रवास करीत इ.स.६४४ वर्सा हिंदुकुश दोंगर हुंपून तो स्वदेशांत परतलो. ताच्या देशांत ताका व्हड सन्मान मेळ्ळो. परवानगेबगर तो शीम हुंपून गेल्लो म्हण थंयचो राजा सुरवेक जरी ताचेर रागार जाल्लो तरीपूण आयले उपरांत ताणें ताका लोकांवांगडा येवकार दिलो. राजान ताका दरबारांत मंत्रीपद दिवपाक केलें. पूण ताणें तें न्हयकारलें.

आपलें उरिल्लें जिवीत ताणें एक सामान्य भिक्षूक म्हणुनच सारलें. भारतांतल्यान व्हेल्ल्या सुमार ६०० बौध्द ग्रंथांचो ताणें आपल्या वांगडयांच्या पालवान चीनी भाशेंत अणकार केलो.

ताणें आपली सगळी जीण बौध्द धर्माचे सेवेक आनी अभ्यासाक ओंपली आनी इ.स.६४४ वर्सा ताचें निर्वाण जालें.