राजहंस

राजहंसः अॅनॅटिडी पक्षीकुलाच्या अॅन्सरिनी उपकुळांत राजहंस ह्या सोबीत पक्षाचो आस्पाव जाता. विशिश्ट थाटाची लांब मान, लांबशें – बारीक पूण घटमूट शरीर आनी व्हड पांय अशी ताची Rajhauns.PNG

सादारण रचना आसता. चोंच चेपटी, मोटी आसून तोंडाकडेन कांय प्रमाणांत वयर आयिल्ली आसता. केन्ना केन्नाय तिच्या तलाक मासाळ, गुळयेवरी वाड जाल्ली आसता. अॅनॅटिडी पक्षीकुळांतल्या आनी उदकांत रावपी सगळ्या सुकण्यांमदीं राजहंसाचो आकार व्हड आनी वज़न चड आसता. राजहंस खुबूच वेगान आनी लांब अंतरामेरेन पेवंक वा उटूंक शकता. तो चडसो समशीतोश्ण कटिबंधांत, उदकांत वा उदकाच्या लागसार दिश्टी पडटा.

राजहंस

सामान्य राजहंसाचें शास्त्रीय नांव सिग्नस सिग्नस. ताचें शरीर व्हड, लांबाय सुमार 150 सेंमी. आनी मानेची लांबाय 75 सेंमी. आसता. रंग धवोफुल्ल, चोंच हळदुवसार आसून तोंकाकडेन मातशी काळी आसता. चोंच आनी दोळो हांचे मदल्या भागाचेर पिसां पड्डो आसता. नर आनी मादी पळोवंक सारकींच दिसतात. पूण मादी नरापरस आकारान म्हान आसून तिचें वज़न सुमार 6- 10 किग्र. जाल्यार नराचें वज़न 7 ते 12 किग्र. आसता.

सिग्नस प्रजातींतल्यो आनीक दोन जाती भारतांत मेळटात. ते गिमी दिसांनी भारतांत सोयरे कशे येतात. तातुंतलो शिळोणी घालपी राजहंस दिल्ली आनी कच्छ ह्या वठारांनी मेळटा. ताचें शास्त्रीय नांव सि. कोलंबियानस. हो रंगान धवोफुल्ल, चोंच हळदुवसार आनी चोंचीच्या मुलांत हळदुव्या रंगाचो दाग आसता. ताचे चोंचीचें तोंक काळें आसता. मोनो राजहंस सिंधू न्हंयेचे देगेर आनी पंजाबांत मेळटा. ताचें शास्त्रीय नांव सि. ओलोंर. ताचे चोचीकडेन मुळांत व्हड काळी गुठली आसता. राग येतकच तो मान शरिराकडेन दोडून ओडून घेता आनी पांखां पातळावन शरिराक चिकटावन उबो रावता.

काळो राजहंस चड करून ऑस्द्रटलियांत मेळटा. ताचें शास्त्रीय नांव सि. मेलँकोरीफस. ताचें पुराय शरीर कालेंकिट्ट आसून ताचेर पाचविचार सया मारता. ताची चोंच तांबडी आसून तुच्या तळाक तांबड्या रंगाची मांसाची गुठली आसता.

राजहंस पेंवता आसतना मोटे ऐटीन पेंवता. पेंवता आसतना कांय सुकण्यांची मान सरळ उरता जाल्यार कांय जाणांचे मानेक इंग्लीश –थ- (एस) अक्षरावरी आकार येता उडटा आसतना तो आपली मान फुडें लांबोवन सवकासायेन पांखां वयर – सकयल हालयत थंडसाणेन उडटा. स्थलांतर करता आसतना हाचो थवो इंग्लीश(1) (व्ही) अक्षराच्या आकारान उडत वता. ताचे पांय शरीराचे बरेच फाटले वडेन आशिल्ल्यान तो चलता आसतना कुरूप दिसता.

राजहंस वेगवेगळे तरांचे आवाज काडूंकशकता. त्या आवाजांवयल्यान तांकां श्रृंगवाकू (ट्रंपेटर), शिळोणी घालपी (व्हिसलिंग), खोंकपी (व्हूपर) अशीं वेगवेगळीं नांवां दिल्लीं आसात. मोनो (म्यूट) हंस म्हणून वळखतलो राजहंस फुत्कारिल्लेवरी, गुरगुरिल्लेवरी आनी घोरेल्लेवरी आवाज काडटा.

राजहंसाचे व्हड व्हड थवेच दिश्टी पडटात. प्रजोत्पादनाच्या काळांत मात नर- मादयेच्यो जोडयो दिसतात. ताची नरमादयेची जोडी जल्मभर तिगता. जमनीर, फोंडांत पानांची रास जमोवन घोंटेर बांदतात. मादी एके खेपेक सुमार 6-8 लेव हळदुवसार रंगाचीं तांतयां घालता. मादी तातयां उबयता तेन्ना नर तिच्या तांतयांची राखण करता. दुस्मानाक धांवडायतकच नर आपलें जैत उक्तावपाशातीर व्हड आवाज करता. पिलां आंखूड मानेचीं आसून तांकां मोव ल्हंवदार पिसां आसतात. पिलांचो रंग लेव तपकिरी, लेव हळदुवसार- करडि आसता. जल्मतकच कांय वरां भितर पिलां पेवंक वा उडूंक शकतात. कांय जातींनी पिलां व्हड जायसर मादी तांकां पेंवतना आपले फाटीर घेता. तिसऱ्या ते चवथ्या वर्सा राजहंस पिरायेत येता. सैमीक परिस्थितींत राजहंस सुमार 20 वर्सा आनी पोशिल्ले सुमार 50 वर्सा जगतात.

उदकांतली वनस्पत हें राजहंसाचें मुखेल खाण. पोशिल्ले राजहंस तृणधान्यां (तणाचें बीं ) खाता.