राश्ट्रगीत
देवनागरी
|
|
राश्ट्रगीत देशभक्तीचेर आदारिल्लें आनी मायभुयेविशींचो आदर, अभिमान व्यक्त करपी एक राश्ट्रीय गीत. राश्ट्रांत एकचाराची भावना वाडीक लागची आनी राश्ट्राविशींचो अभिमान संदाच जागृत उरचो ह्या उद्देशान दर एक राश्ट्र आपलो बावटो (ध्वज), आपलें राश्ट्रीय प्रतीक वा राज्यमुद्रा, राश्ट्रीय सुकणें, राश्ट्रीय जनावर आनी राश्ट्रगीत ह्यो गजाली थारयता. हीं राश्ट्रीय प्रतीकां त्या त्या राश्ट्राचो मामदंड आसून दर एक नागरीक तांचेविशीं आदर आनी अभिमान बाळगीता. राश्ट्र – राज्याची कल्पना थीर जातकच राश्ट्रगीताची कल्पना अस्तित्वांत आयली.
इ. स. 1825 त ग्रेट ब्रिटनान सुरु केल्लें राश्ट्रगीत हें आद्य समजतात. अठराव्या शतमानाच्या मदेगाकसावन ब्रिटनान राजदरबारांत दर एका समारंभाचे सुरवेक राश्ट्रगीत म्हणपाची चाल सुरु केली आनी उपरांत एकोणिसाव्या शतमानाचे सुरवेक जायत्या युरोपीय राश्ट्रांनी ही प्रथा आपणायली. राश्ट्रगीतांत राश्ट्रभक्ती, राश्ट्राभिमान आनी राश्ट्राची विजयागाथा गुंथिल्ली आसा. ‘जनगणमन’ आनी ‘वंदे मातरम्’ हीं भारताचीं दोन राश्ट्रगीतां आसात. हातुंतलें जनगणमन हें राश्ट्रगीत एक व्हड बंगाली साहित्यीक रवींद्रनाथ टागोर हाणें रचलां. 27 डिसेंबर 1911 ह्या दिसा इंडियन नॅशनल काँग्रेसचे राश्ट्रीय सभेचे माचयेर तें पयले खेप गायिल्लें. 24 जानेवारी 1950 ह्या दिसा भारतीय घटना परिशदेन ‘जनगणमन’ ह्या गीतांतल्यान फकत पयल्या कडव्याक राश्ट्रगीताची मान्यताय दिली. वंदे मातरम्‘ हें संस्कृतप्रचूर अशें बंगाली भाशेंतलें गीत बंगाली साहित्यिक बंकिमचंद्र चटर्जी हाणें बरयल्लें (सुमार 1870).
1882 त तें आनंद मठ हे कादंबरीत उजवाडाक आयलें. इंडियन नॅशनल काँग्रेसच्या इ. स. 1895 चे सभेवेळार तें पयले खेप गायिल्लें. बंगालचे फाळणीक विरोध केलो. जनगणमन आनी वंदे मातरम् ह्या गीताखातीर वाद चालू आसतनाच पंडित नेहरुचे सांगणेन आकाशवाणी केंद्रार जनगणमन हें गीत सादर करुंक लायलें. नेहरुचे सांगणेन आकाशवाणी केंद्रान ह्या गीताची चाल बसोवन तें 1 मीनटा भितर म्हणून बि.बि.सी कडेन दिलें. फुडें हर्बट म्युर्रील हाणें ताका सद्याची चाल दिली. हीं राश्ट्रगीतां अशीं आसात – वन्दे मातरम् सुजलां सुफलां मलयजशीतलां सस्यशामलां मातरम् शुभ्रज्योत्सम पुलकितयामिनीम् फुल्लकुसुमितद्रुमदलशोभिनीम् सुहासिनी सुमधुरभाषिणीं सुखदां वरदां मातरम् ।। कोटि कोटि भुजै धृतै – खर – करवाले के बले मा लुमी अबल बहुबल – धारिणीं नमामि तारिणीं रिपुदलवारिणीं मातरम् ।। तुमि विद्या तुमि धर्म तुमि ह्र्दि तुमि मर्म त्वं हि प्राणा : शरीरे बाहु ते तुमि मा शक्ति ह्दये तुमि मा भक्ति तो मारड् प्रतिमा गडि मन्दिरे मन्दिरे । त्वं हि दुर्गा दशप्रहरणधारिणी कमला कमलदलविहारिणी वाणी विद्यादायिनी नमामि त्वां नमामि कमलां अमलां अतुलां सुजलां सुफलां, मातरम् । वन्द -बंकिमचंद्र चटर्जी
जनगणमन जनगणमन अधिनायक जय हो भारत भाग्य विधाता पंजाब सिंधु गुजरात मराठा द्राविड उत्कल वंगा विंध्य हिमाचल यमुना गंगा उच्छल जलधितरंगा तव शुभ नामे जागे ।
तव शुभ आशिश मागे गाहे तव जय गाथा जनगण मंगलदायक जय हे भारत भाग्यविधाता जय हे, जय हे, जय हे, जय, जय, जय, जय हे ।।
अहरह तव आव्हान प्रचारित सुनि तव उदार वाणीं हिंदू बौध्द सिख जैन पारसिक मिसलमान ख्रिस्तानी पूरब, पश्र्चीन आसे ।
तव सिहासन पासे प्रेमहार हय गाथा
जनगण ऐक्यविधायक जय हे भारत – भाग्यविधाता
जय हे, जय हे, जय हे, जय जय जय हे
पतन अभ्युदयबंधुर पंथा युग – युग धावित यात्रि, तुम चिर सारथी ।
तव रथचक्रे मुखरित पथ दिन रात्री दारुण विप्लव माजे ।
तव शंखध्वनि बाजे । संकट – दु:खत्राता ।
जनगण- पथ परिचायक जय हे भारत भाग्यवुधाता जय हे, जय हे, जय हे जय, जय जय जय हे ।।
घोरतिमिरघनर्निव्ड निशाचे पीडीत मूश्रिर्चत देश, जागृत छिल तव अविचल, मंगल नत नयेन अनिमेषे दु:स्वप्ने आतंके ।
रक्षा करिले अंके स्नेहमयी तुमि माता । जनगण – दु:ख : त्रायक जय हे भाग्य विधाता ।
जय हे, जय हे, जय हे, जय, जय, जय, जय, हे ।।
रात्र प्रभातिल उदिल रविच्छृवि पूर्व उदयगिरी भाले गाहे विहंगम पुण्य – समीरण नवजीवन – रस ढाले ।
तव करुणारुण रागे निद्रित भारत जागे । तव चरण ऩत माथा ।
जय हे, जय हे, जय हे, जय, जय, जय, जय, हे भारत – भाग्यविधाता
-रविन्द्रनाथ टागोर
संदर्भ
बदल