रुपें

रुपें हे धातुरूप रसायनीक मूळद्रव्य. चिन्न Ag. अणुक्रमांक (अणुकेंद्रांतल्या प्रोटोनांची संख्या) 47; अणुभार 107. 868 आवर्त सरणींतल्या पयल्या गटांतल्या ब विभागांत तांबे आनी भांगर हांचेमदी सुवात; ताचो वितळ गूण 10.5; कठीणताय 2.5 -3; वितळबिंदू 960. 8से. उकळबिंदू 2,193 से.; रुप्याचो विद्युत् विन्यास (इलॅक्ट्रोनांची अणुंतली मांडावळ) 2,8,18,18,1. धर्तरेच्या शिलावरणांतलें प्रमाण प्रती दशलक्ष भागांत चार भाग आसात. एक हजार भागांनी कितलो भाग रुपें आसा हाचेवयल्यान रुप्याची प्रत थरयतात. शुध्द रुपें 999 फायन आसात. रुपें धवें आसून ताका चकचकसाण बरी आसात. ती मोव तन्य (सरी काडपाक योग्य) आनी वर्धनशील आसा. तशेंच ती बरी उश्णताय आनी विद्युत् संवाहक आसा.

इतिहास

सुरवातीसावन भांगर, तांबें आनी रुपें हांचो उपेग मनीस करत आयला. रुपें हें सल्फायडाच्या रुपांत शिंश्यांत आसात. हेर धातूंच्या मानान रुप्याची शिलावरणांतली उपस्थिती उण्या प्रमाणांत आसात. रानांतल्या वणव्याक लागून वा वसणुकांक लागिल्ल्या उज्यांत रुप्याच्या धातुकांतलें रुपें वितळून भायर आयलें आसुंये आनी मनशाक ताचो सोद लागलो जांवये. (इ. स. आदीं 4000 वर्सांच्या सुमाराक) वस्तींखातीर तशेंच वेपाराचे देवघेवीखातीर करताले असो उल्लेख पुर्विल्ल्या पोरन्या कागद पत्रांवयल्यान मेळटा. इ. स. आदीं 2000 वर्सा कॅपाडोशियाचे वेपारी अँसिरियाक रुपें धाडटाले. इ. स. आदीं 500 च्या सुमाराक ग्रीसांतल्या लॉरियमची रुप्याचे खणीची नामना आशिल्ली. तशेंच पर्शियाचें अथेन्साकडेन झूज जालें तेन्ना अथेन्साक हे खणीचो आदार मेळिल्लो. शिंश्याची अशुध्दी आशिल्लें रुपें तापोवन तांतुतलें शिंशे बाश्पनशील (उडून वचपी) ऑक्सायडाच्या रुपान उडोवपाच्या क्युपेलीकरण हे क्रियेचो प्लिनी (इ. स. 23–79) हाच्या लिखाणांत उल्लेख मेळटा.

भारतांत पुर्विल्ल्या काळासावन ह्या धातुची म्हायती आशिल्ली. ऋग्वेदांत रुपें आनी भांगार हांच्या वस्तींचो उल्लेख मेळटा. भारतावांगडा स्पेनाचो मसाल्याचो वेपार जातालो तेन्ना स्पेनांतल्यान भारतांत रुपें येतालें. पंदराव्या शतमानांत बोहीमिया आनी ट्रान्ससिल्व्हनियांत रुप्याचे खणीचो विकास जालो. फुडें स्पेनाच्या अस्तंती साम्राज्यांतल्या मेक्सिको, पेरु आनी बोलिव्हिया ह्या देशांतल्या रुप्याच्या खणींचो सोद लागलो. सोळाव्या शतमाना उपरांतच्या तीनशें वर्सांमदीं रुपें मेळेवपाखातीर पारदमेल (पाऱ्या वांगडा धातूचें मिश्रण करपाची)पद्दत वापरांत आसिल्ली. 1900 च्या सुमाराक अमेरिकेच्या संयुक्त संस्थानांत रुप्याच्यो खणी मेळ्ळ्यो आनी थंय रुप्याचें उत्पदन सुरू जालें.

फुडें फुडें रुप्याच्या खनिजाचे सांठे उणे जायत गेल्ल्यान रुप्याच्या मुखेल उत्पादना जाग्यार भांगार, तांबें, शिंशें, आनी जस्त हांच्या धातुकापसून ते ते धातू मेळयतना एक उप-उत्पादव म्हणून रुप्याची निर्मिती जावंक लागली. एकुणिसाव्या शतमानामेरेन क्युपेलीकरण पद्दत वापरांत आशिल्ली. 1850 वर्सा सावन 20 व्या शतमानामेरेन 70% रुपें क्युपेलीकरण पद्दतीन उप-उत्पादन म्हणून मेळयताले. एकुणिसाव्या शतमानाचे अखेरेक रुपें मेळोवपाखातीर सायनायड पद्दतीचो सोद लागलो.

उपरांतच्या काळांत विनिमयाखातीर, नाण्यांखातीर तशेंच वस्ती आनी सोबेच्यो वस्तू हांचेखातीर रुप्याचो आनी भांगराचो उपेग जावंक लागलो तसतशी रुप्याची मागणी वाडली. हो वेळ मेरेन उद्येगीक मळार आनी तंत्रविज्ञानांतूय रुप्याचो उपेग जावंक लागलो. ताका लागून रुप्याचो शुध्दतायेचेर नियंत्रण दवरपा गरजेचें जालें. शुध्द रुपें खुबूच मोव आशिल्ल्यान ताचेर काम करपाखातीर तांतूत थोडें तांबे भरसुचें पडटालें आनी तें उण्यांत उणें 10% आसतालें. नॉर्वे, चिली आनी पेरू ह्या देशांची रुप्याखातीर नामना आसा. भारतांत बिहारांतल्या टण्डू, कर्नाटकांतल्या कोलार आनी हुट्टीच्या भांगराच्या खणींतल्यान आनी राजस्थानांतल्या झवारच्या जस्त शिंश्याच्या खणींची रुपें मेळटा. हिमाचल प्रदेशांत सतलजच्या देगणांत 3300 मी. उंचायेचेर सैमीक शुध्द रुपांत रुपें मेळटा.

रुप्याचीं मुखेल धातुका

अर्जेटायक वा सिल्व्हर ग्लान्स (Ag2s; 87.1% रुपें); सेरार्जिरायट वा हॉर्न सिल्व्हर (Agcl 75.3% रुपें) पायरार्जिरायट वा रूबी सिल्व्हर (Ag3Sbs3, 59.9% रुपें), पॉलिबेसायट (Ag16sb2s11 ;75.6 % रुपें); प्राउस्टायट (Ag2 As S3; 65.4%) रुपें) हेभायर स्टेफानायट, टेल्यूरायट, अर्जेंटिफेरस, टॅट्राहायड्रायट, स्टोमायरायट, आनी पियरसायट हीं रुप्याचीं हेर धातुकां.

रुप्याचे चडशे सगळे धातूक निक्षेप (सांठे) एक तर वेगवेगळ्या फातरांनी शिलारसांतल्या जलतापीय विद्रावांनी प्रतिश्ठापन जावन वा फातरांत आसपी पोकळ्यो ह्या वीद्रावांनी भरून तांचें स्फटिकीभवन जावन तयार जाल्लें आसता.

मेळोवपाच्यो जायत्यो

धातुकापसून रुपें मेळोवपाच्यो जायत्यो पद्दती उपलब्ध आसात.

1. शिंश्यावांगडा मिश्रधातू करून उपरांत शिंश्याचें ऑक्सिडीकरण करून (क्युपेलीकरण) पद्दतीन शिंशें काडून उडोवप; वा पॅटिन्सन हाचे पद्दतीप्रमाण मिश्रधातू वितळावन शुध्द शिंशें स्फटिकीरकरणान वेगळें करप आनी पार्केस हाचे पद्दतीन वितळुपी जस्तावांगडा रुपें एकठांय करून उपरांत जस्त काडून उडोवप.
2. मेक्सिसकोंतले पद्दतीप्रमाण पायाकडेन रुप्याचो पारदमेल घडोवन उपरांत पारो ऊर्ध्वपातनान वेगळो करून रुपें मेळोवप.
3. सोडियम आनी पोटॅशियम सायनायडांत ऑक्सिजनाचो उपस्थितींत रुपें विरगळावन उपरांत जस्ताच्या आदारान तिचें अवक्षेपन करप. हे पद्दतीक सायनायड पद्दत वोली पद्दत अशें नांव आसा.

पारदमेल पद्दत

मेक्सिकोंत 1557 वर्सा वार्तोलोमेद द मेदिना हाणें हे पद्दतीचो सोद लायलो. हे पद्दतींत सुरवेक धातुकांतल्या रुप्याचें क्लोरायडांत रुपांतर करतात. मूळ धातुकांत रुपें, तिचें क्लोरायड आनी सल्फायड आनी खुबसो फातर आसता. हाचो बारीक पिठो करून तातूंत भाजिल्ल्या क्युप्रिक आनी फॅर्रिक सल्फेट आशिल्ल्या पायरायटांचो पिठो आनी पारो भरसून सगळें मिश्रण एकठांय करतात. हाका लागून सिल्व्हर क्लोरायड आनी सूक्ष्मकणी पारो हांचे विक्रियेन रुपें वेगळें जाता आनी पारो तशेंच रुपें एकठांय येवन तांचो पारदमेलाची सूक्ष्म भुकटी तयार जाता. हो पारदमेल लोखणाच्या आयदनांत तापयतात. ताका लागून पाऱ्याची वाफ जाता आनी रुपें वेगळें जाता.1904 वर्सा ही पद्दत प्रचारांत आयली.

सायनायड पद्दत

हातूंत धातुकाचें सूक्ष्म चर्ण करून ताचे 0.4% सोडियम सायनायडाच्या विद्रावान अपक्षालन (विद्रव्य घटक धुंवपाचे क्रियेन विरगळावन वेगळो करपाची क्रिया) अपक्षालन प्रक्रियेंत सोडियम अर्जेंटो सायनायड (NaAg (CN)2 )हें विद्राव्य संयूग जाता. हो विद्राव्य गाळून तातुंतल्यान जस्ताच्या आदारान रुप्याचें क्षपण करतात.

रजत संहतिवर्धन पद्दत

शिंश्याच्या धातुकांत 1% परस उण्या प्रमाणांत रुपें आसलें जाल्यार तिची संहती (प्रमाण) वाडोवची पडटा. तेखातीर एके पद्दतींत धातूक तापोवन आनी वितळावन थंड करतात. शिंश्याच्या गोठणबिंदूच्या थोड्या उण्या तापमानक शिंश्याचे स्फटीक वेगळें जातात. अशे तरेन शिंशें वेगळें जाता. तेन्ना रुप्याचें त्या धातुविद्रावांतलें प्रमाण 2.25 % इतलें आसता. शिंश्यांतलें रजतवर्धन करपाचे हे पद्दतीक पॅटिन्सन पद्दत म्हण्टात.

शिंशें आनी जस्त हे धातू एकामेकांत उण्या प्रमाणांत विरगळटात. वितळिल्लया शिंश्यांत 1.6% जस्त विरगळटा, जाल्यार वितळिल्ल्या जस्तांत1.2% शिंशें विरगळटा. 540से तापमानाक तातूंत विरगळटा.

गाळाची वयली प्रक्रिया करतकच तो सुकोवन तातुंतल्यान कॅल्शियम कार्बोनेट, रेंव आनी टाकण खार हातूंतलो फावो तो पदार्थ घालून ल्हान परावर्ततन भट्टेंत गाळाचें प्रद्रावण करतात. उपरांत हलके धातू चिखलावांगडा वतात आनी भांगराभरशी रुपें – हेमरज वा रजसु मेळटा. हेमरज थंड जावचे आदीं सांच्यांत ओतून तिची धनाग्रां तयार करतात. ही वापरून फावो ती विद्युत प्रवाह घनताय राखल्यार 99.9% शुध्द रुपें मेळटा. ती सुयेच्या आकाराच्या स्फाटीक रुपांत आसता. ह्या स्फाटिकांपसून शुध्द रुपांचे पाट तयार करतात.

रसायनीक गुणधर्म

शुध्द रुप्याचेर शुध्द हवेचो वा शुध्द ऑक्सिजनाचो कांयच परिणाम जायना. पूण सदच्या वातावरणांतल्या ऑक्सिजनावांगडा आशिल्ल्या हायड्रोजन सल्फायडाक लागून ती वयले वटेन काळी जाता. तांतयांतल्या कार्बनी गंधक संयुगाक लागून रुप्याचीं कुलेरां काळीं जातात.

रुप्याचेर क्लोरीन वायूचो चड परिणाम जायना. त्या मानान ब्रोमीन, आयोडीन आनी गंधक हांचो परिणाम सवकासायेन जाता. रुप्याचेर हायड्रोक्लोरिक आम्लांचो तशेंच विरल सल्फ्यूरिक आम्लांत तशेंच विरल नायट्रिक आम्लांत तें विरगळटा. सळसळीत सल्फ्यूरिक आम्लावांगडा रुप्याचे विक्रियेंत सिल्व्हर सल्फेट आनी सल्फर डायऑक्सायड वायू जातात आनी सौम्य नायट्रिक ऑक्सायड वायू तयार जातात.

रुप्याच्या वयल्या भागार तिच्या क्लोरायडाचो थर बसता आनी फुडली विक्रिया थांबता. ताका लागून रुप्याचेर हायड्रिआयोडिक आम्लांत रुप्याचो पिठो विरगळायल्यार सिल्व्हर आयोडायड आनी हायड्रोजन वायू तयार जातात.

उपेग

रुप्या पसून वस्ती, आयदनां आनी नाणीं तयार करतात. तशेंच विनिमयाखातिरूय रुप्याचो उपेग करतात. वखदांखातीर आनी आयदनां निर्जंतूक करपाखातीर रुप्याचो उपेग करता. रुपें हें उण्या प्रमाणांत मेळटा आशिल्ल्यान तशेंच, ताचें मोलूय चड आशिल्ल्यान भांगरावांगडा ताकाय अभिजात धातू म्हणून मान्यताय मेळ्ळ्या. वखदांनी रुप्याच्या संयुगाचो उपेग जाता. छायाचित्रणांत, विद्युत् आनी इलॅक्ट्रॉनिक उपकरणांत तशेंच मिश्रधातूंत रुप्याचो खुबूच उपेग जाता.

रुप्याची बरी विद्युत् संवाहकताय, बरी उश्णताय, संवाहकताय आनी क्षरण (झीज) तशेंच ऑक्सिडीभवनाक विरोध करपी ह्या गुणांक लागून विद्युत् आनी इलॅक्ट्रॉनीक उपकरणांनी रुप्याचो उपेग करतात.

बरी चकाकी आशिल्ल्या रुप्याच्या पृश्ठभागावयल्यान 95 टक्के प्रकाश परावर्तीत जाता. ताका लागून धातूचेर रुप्याचो मुलामो दिवन हारशे करतात. तशेंच रुप्याच्या संयुगाचें क्षपण करुन कंवचेचेर रुप्याचो थर दिवनूय हारशे तयार करतात. रुप्याच्या संयुगाचेर प्रकाशीय परिणाम जाता आशिल्ल्यान छायाचित्रण फिल्माचेर रुप्याच्या आयोडायड, क्लोरायड वा ब्रोमायड ह्या संयुगांचो पातळ थर दिल्लो आसता. मोडिल्लीं हाडां सादोवपाखातीर रुप्याच्यो सळयो, पत्रे आदींचो उपेग करतात. कांय ऑक्सिडीकारक विक्रियांत आनी अमोनियासावन खतां तयार करपाक रुप्याचो उव्प्रेरक म्हणून उपेग करतात. विद्युत् संचायक घटमाळेंत आनी विद्युत् विलेपनांत रुप्याचो उपेग जाता.

मिश्रधातू

रप्याचे मिश्रधातू रुप्यापरसय घट्ट आसतात. रुपें एक बरें विद्युत् आनी उश्णतावाहक आशिल्ल्यान आनी खुबूच मोव आशिल्ल्यान तातूंत 10% तांबें वा थोडे कॅडमियम ऑक्सायड मेळून तयार केल्लो मिश्रधातू विद्यूत् उपकरणांक वापरपाक बरो योग्य आसता. 28% तांबें भरसून केल्लो मिश्रधातू 779° से.चेर वितळटा. शुध्द रुपें 960° से.चेर वितळटा.

भांगर वा पॅलॅडियम आनी रुपें हांचे मिश्रधातू मोव आनी तन्य आशिल्ल्यान ते रत्नजडीत अलंकार करपाखातीर आनी विद्युत् संपर्ककारी म्हणून वापरतात. विमानाच्या इंजिनांत वापरतले धाखे (बेअरिंग) तयार करपाच्या मिश्रधातूंत एक घटक रुपें आसता. रुपें, कथील आनी थोड्या प्रमाणांत तांबें आनी जस्त हांची बारीक पूड पाऱ्यावांगडा भरसून तें मिश्रण थोडो वेळ मोव उरुन उपरांत घट्ट जाता. अशी भरसण किडिल्लें दांत भरपाखातीर वापरतात.

संयुगां

रसायानीक नदरेन रुपें हो मूळधातू पयल्या गटाच्या ब विभागांतलो आसा Br-, l- ह्या सारक्या वर्णहीन धनायनां वांगडा ताचीं रंगीत लवणां तयार जातात. रुप्याचीं फकत तीन सादीं लवणां नायट्रेट, फ्ल्युओरायड आनी परक्लोरेट हीं उदकांत विरगळपी; ॲसिटेट, क्लोरेट, नायट्रेट आनी सल्फेट उदकांत कांय प्रमाणांत विरगळपी आनी हेर सगळीं उदकांत विरगळनाशिल्लीं आसात. बरींचशीं विरगळनाशिल्लीं लवणां आमोनिया सायनायड वा थायोसल्फेट वा हॅलायडावांगडा जटील आयन जावन उदकांत विरगळतात. फ्ल्युओरायड परमायोडेट आनी परक्लोरेट हीं लवणां सजल आसात.

रुप्याचीं कांय संयुंगां, तांचे गुणधर्म आनी उपेग अशे आसात- सिल्व्हर नायट्रेट (Ag No3) : हाका ल्यूनर काश्टीक अशेंय म्हण्टात. शुध्द रुपें विरल नायट्रिक आम्लांत विरगळावन तयार जाल्ल्या विद्रावाचें सवकासायेन बाश्पीभवन केल्यार सिल्व्हर नायट्रेटचे स्फटीक मेळटात. हे संयुग म्हत्वाचे आसून उदकांत सहज विरगळटात. तापल्यार ताचें अपघटन जावन रुपें, नायट्रोजन डायऑक्सायड आनी ऑक्सिजन तयार जाता. हें विखारी आसून प्राणघातक जांव येता. कातीक लागल्यार वा कार्बनी संयुगाकडेन आयल्यार काळो दाग पडटा. ताचेर प्रकाश किरणाचो परिणाम जाता. देखून तें बाटलेंत भरून दवरतात. दोळ्याच्या विकारांवयल्या वखदांनी, हारशें तयार करपाखातीर; कपड्यावयली खुणेची शाय तयार करपाखातीर तशेंच रुप्याचीं हेर संयुगां तयार करपाखातीर ताचो उपेग जाता.

सिल्व्हर ऑक्सायड (Ag2 O)

रुप्याचें तपकिरी रंगाचें हें संयूग उदकांत मातूय विरगळना. रुप्याचें चूर्ण पंदरा वातावरण दाबाखाल ऑक्सिजनाच्या वातावरण 300° से.मेरेन तापयल्यार हें संयूग मेळटा. हें तयार करपाखातीर सिल्व्हर नायट्रेटाच्या विद्रावांत योडियम, पोटॅशियम वा बेरियम हायड्रोक्सायडाचो विद्राव भरशितात आनी तातुंतल्यान मेळपी तपकिरी सिल्व्हर ऑक्सायड गाळून 60°-80° से. तापमानाक सुकयतात.

सिल्व्हर ऑक्सायड तापयतकच रुपें आनी ऑक्सिजन मेळटा. आमोनियम हायड्रोक्सायडांत ताचें डायअमायन सिल्व्हर हायड्रॉक्सायड (Ag (NH3) 2) OH जाता. रंग आनी कंवचेचें पॉलिश तयार करपाखातीर उदक निवळ करपाखातीर उत्प्रेरक म्हणून विद्यूत् घटांतल्या अग्रांखातीर आनी वखदांत सिल्व्हर ऑक्याडचो उपेग करतात.

सिल्व्हर हॅलायडां

रुप्याचीं क्लोरायड, ब्रोमायड आनी आयोडायड हीं हॅलायडां म्हत्वाचीं आसता. सिल्व्हर क्लोरायड (Ag cl.) : वर्ण धवो. हो सैमांत मेळपी आसून ताका हॉर्न सिल्व्हर अशें नांव आस. हायड्रोजन वायूच्या प्रवाहांत सिल्व्हर क्लोरायड तापयल्यार परत रुपें मेळटा. छायाचित्रणांत तशेंच विश्र्वकिरणाच्या अभ्यासांत आयनीभवन अभिज्ञातक म्हणून उपेग जाता.

सिल्व्हर ब्रॉमायड (Ag Br)

वर्ण लेव हळदुवो. सिल्व्हर नायट्रेटच्या विद्रावांत जलीय ब्रोमायडाची भर घाल्यार सिल्व्हर ब्रोमायड जाता उजवाडाची विक्रिया जाल्यार तें काळें जाता. उदक आनी विरल नायट्रिक अम्लांत तें व्हड प्रमाणात विरगळटा . आमोनिया विद्रावांत विरगळून (Ag (NH3)n)+Br) हें जटील संयुग निर्माण जाता. सिल्व्हर ब्रोमायडाच्या छायाचित्रणांत हाचो उपेग जाता.

सिल्व्हर आयोडाया (Agl)

हळदुवसार. सिल्व्वर नायट्रेट च्या विद्रावांत पॉटेशियम आयोडायडाच्या विद्रावाची भर घालतकच हें संयुग जाता. सैमांत आयोडिरायट नांवाच्या खनिजांत ती मेळटा. कृत्रीम पावस घालपाखातीर कुपांचेर शिंपणी करपाखातीर तशेंच छायाचित्रणांत चाचो उपेग जाता.

सिल्व्हर हॅलायडाचो छायाचित्रणांत उपेग

छायाचित्रणाखातीर फिल्माचेर वा कंवचेचेर सिल्व्हर हॅलायडमिश्रीत जिलेटिनाचो सामको पातळ थर दिल्लो आसता. कॅमॅरांतल्या भिंगांतल्यान ह्या फिल्माचेर जेन्ना भायल्या दृश्यापसून येवपी प्रकाश किरण पडटात, तेन्ना थंयची हॅलायडां रेणूचेर प्रकाशाच्या उण्याचड खरसाणे प्रमाण उणो चड परिणाम घडटा. हीं फिल्मां उपरांत काळखे कुडींत विकाशकाच्या विद्रावांत दवरता. ताका लागून प्रकाशाच्या उण्या चड प्रमाणा प्रमाण हॅलायडाचें उणेंचड क्षपण जावन त्या जाग्यार रुपें अवक्षेपीत जाता. ज्या भागार चड प्रकाश त्या भागार चड रुप्याचो थर आनी उण्या प्रकाशाच्या भागार उण्या रुप्याचो थर बसता. उपरांत हीं फिल्मां उदकान धुवन थीर कारकांत (चित्राचें स्वरुप कायम दवरपी रसायनां) दवरतात.

• सिल्व्हर सल्फेट (Ag2 So4) - रुपें सल्फ्युरिक आम्लांत विरगळटकच सिल्व्हर सल्फेट तयार जाता. तशेंच रुप्याचें ऑक्सायड वा कार्बोनेट सल्फ्युरिक आम्लांत विरगळून हें संयूग मेळूंक शकता.
• सिल्व्हर सल्फायड (Ag2 S) - सैमांत ग्लान्स वा आर्जेंटायट ह्या रुपांत मेळटा. सिल्व्हर नायट्रेटच्या विद्रावांतल्यान हायड्रोजन सल्फायड वायू सोडटकच सिल्व्हर सल्फायडाचो काळो अवक्षेप मेळटा.
• सिल्व्हर सायनायड (Ag CN) - रुप्याच्या लवणाच्या विद्रावांत पॉटेशियम सायनायडाची भर घालतकच सिल्व्हर सायनायडाचो धवो अवक्षेप मेळटा. तो उदक, विरल आम्लां आनी आमोनिया हातूंत विरगळना. पोटॅशियम सायनायड कांय प्रमाणांत घालतकच ताचें विरगळपी लवण K(Ag(CN)2) + तयार जाता. विद्युत् विच्छेदनान हेर धातूंचेर रुप्याचो वर्ख दिवपाखातीर ह्या लवणाचो उरेग जाता.
• सिल्व्हर कार्बोनेट (Ag2 CO3) - सिल्व्हर नायट्रेटाच्या विद्रावांत सोडियम कार्बोनेटाचो विद्राव भरशितकच सिल्व्हर कार्बोनेटाचो लेव हळदुवसार अवक्षेप मेळटा. 220° सॅ. तापमानाक ताचें अपघटन जावन रुपें जाता.
• सिल्व्हर नायट्रायड - आक्ताक तयार केल्लें सिल्व्हर ऑक्सायड आमोनियांत विरगळटा आनी हो विद्राव वाऱ्याक तसोच उरल्यार सिल्व्हर नायट्रायडाचो काळो अवक्षेप मेळटा. तो सुको आसता तेन्ना खूब स्फोटक आसता.

कांय कार्बन संयुगां

आमोनियम सिल्व्हर नायट्रेटच्या विद्रावांतल्यान ॲसिटिलीन वायू सोडटकच सिल्व्हर ॲसिटिलायड ( Ag2 C2) हो स्फोटक संयुगाचो धवो अवक्षेप मेळटा.

हाचेभायर ॲसिटेट, बँझोएट, सायट्रेट, ऑक्झॅलेट, पामिटेट, सॅलिसिलेट, टार्टारेट आदीं रुप्याचीं कार्बनी संयुगां विद्युत् विच्छेदनान रुप्याचो वर्ख दिवपाक वा छापणावळींतल्या वेगवेगळ्या प्रक्रियांनी वापरतात.

गुणात्मक विश्र्लेशण

1. रुप्याचें घनरुप संयूग, सोडियम कार्बोनेटावांगडा भरसून हें मिश्रण कोळशाचे खाचींत घालून क्षपणकारक उज्याचेर तापयल्यार रुप्याचो धवो वर्धनशील मणी मेळटा.
2. रुप्याच्या लवण्याच्या विद्रावांत हायड्रोक्लोरीक अम्ल आनी विरगळपी क्लोरायड घाल्यार सिल्व्हर क्लेरायडाचो धंयावरी धवो अवक्षेप मेळटा. हो अवक्षेप नायट्रिक आम्लांत विरगळना पूण आमोनियम हायड्रोक्सायडांत विरगळटा.
3. रुप्याच्या लवणाच्या विद्रावांत पोटॅशियम आयोडायड घाल्यार सिल्व्हर आयोडायडाचो हळदुवो अवक्षेप मेळटा.
4. पोटॅशियम क्रोमेटावांगडा रुप्याच्या लवणाचो विद्राव तांबड्या रंगाच्या सिल्व्हर क्रोमेटाचो अवक्षेप दिता आनी तो नायट्रिक आम्लांत विरगळटा.
5. आमोनियम हायड्रोक्सायडा वांगडा रुप्याच्या लवणाचो विद्राव काळ्या तपकिरी वर्णाचो सिल्व्हर ऑक्सायडाचो कांय अमोनियम हायड्रोक्सायडांत विरगळपी अनक्षेप दिता.

परिमाणात्मक विश्र्लेशण

1. वजनी परिमाणात्मक विश्र्लेशणांत रुप्याच्या लवणाच्या विद्रावापासून सिल्व्हर क्लोरायडाचो वा सिल्व्हर ब्रॉमायडाचो अवक्षेप मेळयतात. तो गाळून जतनायेन सुकयतकच आनी ताचें वजन करतकच नमुन्याच्या पदार्थांतली रुप्याची मात्रा थारावंक मेळटा.
2. आकारमानी विश्र्लेशणांत पोटॅशियम थायोसायनेटाचो ज्ञातमूल्य (जातूंत विरगळिल्ल्या पदार्थांचें वजन कितलें आसा तें कळटा) विद्राव वापरतात.
3. विद्युत् विच्छेदनान क्षपण करून (आंवळून घेवन) धातुरुपांत मेळयल्ल्या रुप्याचें वजन करून नमुन्याच्या पदार्थांतली रुप्याची मात्रा थरयतात.