लोकवादय़ा

लोकवाद्यां हीं लोकसंगितात मुखेलपणान वापरतात.आकारांत वेगळेंपण, आवाज आनी हेर गजालिनीय ती बाकिच्या वाद्यां परस तीं वेगळीं आसतात.त्या त्या वाठारातलें लोकच तीं तयार करतात.हाचें उरफाटें अभीजात वाद्यां तज्ञ कारागीर तय़ार करतात.गायन आनी नाच हांच्या अनुषंगान लोकवाद्यां वाजोवपांत येता.दर एका वाद्याची स्वताची अशी मर्यादा आसता.त्या खातीर त्या त्या लोकवाद्याची स्वताची शैली तयार जाता. लोकवाद्यांचीं प्रादेशीक भाशेप्रमाण वेगवेगळीं नांवां आसतात म्हळ्यार टाळ,झांज,चिपळ्यो,जगाट,घांट,ढोल,म्रिदंग,तबला,तासो,नगाडो,तंबुरा आदी.

लोकवाद्दाचे कांय़ प्रकार आनी म्हायती

भारतीय वाद्दांचे बाबतींत रुढ वर्गीकरणाचो आदार घनवाद्दां -टाळात मदीं खोलगट जागो आसून, झांजेचो आकार व्हड आनी मदीं कमी खोलगट भाग आसता.झांजेचो व्य़ास सामान्यपणान आठ ते धा इंच(सु.२० ते २५ सेंमी.)आसता. घुंगूर दोरयेंत वा चामड्याच्या पट्ट्याक बांदून नाचपी नाचताना पायांत बांदतात.नुपूर वा पैंजण हातूंत धातुचे पोकळ कडयेंत भितरलें वटेन शिंशाच्यो ल्हान गुळयो दवरतात.

घुमट हें एका तोंडाचें भांडवाद्द अस्तंत महाराष्ट्रांत दिसता.गोंयांतूय तें पळोवंक मेळटा. भाजिल्ल्या मातयेच्या घुमटाकार आय़दानाचें रुंद उजवें तोंड चामड्यान रेवडांवन घेता.दुसरें अशीर तोंड मेकळें आसता. मेकळ्य़ा तोंडार दावो हात दवरुन ताच्या उगड धापीन हवेचो दाब नियंत्रित करुन आवाजान विविधताय तय़ार जातात.देवदेवतांच्य़ा उत्सवावेळार वाजोवपी हें वाजप वाजोवन पदां , आरती म्हण्टात.नगारो आनी दुंदुभी ही एका तोंडाचीं व्हड वाद्दां. व्हडलो धोल हें दोन तोंडाचें वाद्द धनगरासारख्या आदिवासी लोकांमदीं उत्सव,मिरवणूक आदी प्रसंगाचेर व्हडा नेटान वाजायतात.चिपळ्यो वा करताल ह्या वाद्दांत एके वटेन सपाट आनी दूसरे वटेन वाटकुळें अशे दोन घटमूट लाकडाचे कुडके बांदिल्ले आसतात. दर एक कुडको वेतभर लांब आनी दोन बोटां रुंद आसता.हे लाकडी कुडके मदल्याभागा सावन दोनूय वटांनी बारीक आसून शेवटाक बोटाच्या तोंका सारके आसतात. शेवटाक बोटाच्या तोंका सारके आसतात.शेवटाक घुंगूर बांदिल्ले आसतात वा लाकडी कुडक्यांक खांचो घालून तातूंत धातुच्यो पातळ चकत्यो आसतात.अस्तंत महाराष्ट्रांतल्य़ा खूळखूळो (खीळखीळो)ह्य़ा वाद्दांत दोन लांबट चवकोनी लांकडी चौकटी दांड्याच्या दोनूय वटांनी जोडिल्ल्यो आसतात . ह्या चौकटिंनी सरयामदल्यान धातुच्यो पातळ वाटकुळ्यो चकत्यो घाल्ल्यो आसता.दांडो हातांत धरुन वाजयल्ल्यान लयबध्द खुळखूळ आवाज येता.सबळ हें वाद्दांत नगारो ह्या प्रकारातलीं दोन ल्हान वाद्दां आसतात .देड वेत लांबाय़ेच्या दोन वेताच्या बडयांनी तें वाजयतात .देवीचें गुणगान करपी गितांनी हाचो वापर जाता. पितळी आयदानाच्या आकाराचें तासो हें वाद्द सुंवारी समूह वाद्द प्रकारांत गो़ंयांत वापरतात.आय़दनाच्या तोंडार चामडें ताणून बसयतात.दोनय हातांनी वेताच्या आदारान तासो वाजयतात.

तंतुवाद्दां-भारतीय तंतुवाद्दांत एकतारी,तुणतुणे,रावणहत्यो,सारंगी,सारिंदा,पेना,संतूर,नंदुण्णी आदींचो आस्पाव जाता.एकतारेन सकयल दुदी आनी वयर दांडी आसून खुंटयेक सरी बांदिल्ली आसता ,तर्जनीन लयबध्द आदारस्वर दीत ती वाजयतात . महाराष्ट्रातलें तुणतुणे ह्या वाद्दांत सकयले वटेन लाकडाचे नळकांडे आसून तांचे सकयले तोंड चामड्यान मढयल्ले आसता .नळकांड्याचे भायले वटेन सुमार दोन ते अडेच फूट लांबायेच्या कोंड्याचे दांडयेचे एक तोंक घट्ट बसयल्लें आसता . दांडयेच्या दुसऱ्या पोताक लाकडाची खुंटी आसता.नळकांड्याच्या सकयले वटेन मदल्यान सुरी भायर सुटून येवचिना , अशी घेवन तिचे दुसरे पोत खुंटयेक ताणून बांधतात . हांतुतय आदारास्वर आनी लय मेळटा . गोपीचंद हें वाद वाद्द तुणतुण्या सारकें आसा. .