लोधा

लोधा अस्तंत बंगालांतली एक जमात. तांची वसणूक चड करून मिदनापूर आनी हुगळी ह्या जिल्ह्यांत, तेचपरी बिहारांतल्या सिंगभूम आनी ओडिसांतल्या मयूरभंज ह्या जिल्ह्यांतय कांय प्रमाणांत दिसून येता. ते आपलो संबंद सवसारांकडे लायतात. ते स्वताक हिंदू मानतात आनी हिंदूंचे बरेच आचार विचार तांणी आपणायल्यात. तांच्यांत गुन्यांवकारी प्रवृत्ती दिसून येता देखून हेर जातींचे लोक तांकां पयस करतात आनी तेय हेर लोकांपसून पयस रावतात.

हे लोक चडशे रानटी वाठारांत, ल्हान ल्हान गांवांनी रावतात. तांच्यो खोंपी ल्हानशोच आसून तांच्यो वण्टी कोंडे आनी झाडाच्यो खांद्यो एकठांय करून घडयल्ल्यो आसतात.घराचें पांखे रानांतलीं लांकडां, कोंडे आनी तण हांचेपसून करतात. घरांत रान्नीकडे एक ओंटो आसता, जाका ईसान म्हण्टात. ताचेर पितरांत जेवणखाण दवरतात. कांय लोक मातयेच्या व्हड खोपींनी रावतात.हे लोक बंगाली, ओडिया आनी कांय मुंडारी शब्दांची भरसण आशिल्ली बोलीभास उलयतात. ते घटमूट आनी काटक आसतात.तांच्या आंगार कपडे चड प्रमाणांत नासतात. ताच्यो बायलो जर्मन सिल्वरचीं कांकणां आनी मणयांच्यो माळो घालतात. हातार, छातयेर तीं फुलाच्यो नक्षी गोंदोवन घेतात.

तांच्यांत जायतीं घराणीं आनी कुळयो आसून दर एका घराण्यांत जायतीं कुटुंबां आसतात. ह्या सगळ्यांचें एकच देवक आसता. चिर्का आलू, सालमासा, चंद्र, माणिक नांवाचो पक्षी, वाघ, चांदा नुस्तें अशीं तांचीं देवकां आसतात. तांच्यांत कोनाल हें सगळ्यांत व्हड घराणें. ते लोक लग्न सुवाळ्यांक तेचपरी धर्मीक कार्यांत पुरयतपण करतात. चंद्र हें ह्या घराण्याचें देवक आशिल्ल्यान उमाशे दिसा ते सुतक पाळटात.

लोधांचेर वैश्णव संप्रदायाचो बरोच प्रभाव आसा. तांच्यांत भगवान हाका सर्वश्रेश्ठ देव मानतात. हाचेशिवाय, बसुमाता (भूमाता), धर्मदेवता, शितळा, बराम, चंडी, मनसा ह्या देवांक भजतात. तेचपरी एका घराण्यांत आनी एकच देवक आशिल्ल्या घराण्यांत लग्नसंबंद जुळना. चलयेक देज दिवपाची चाल तांच्यांत आसा. जेन्ना एका घराण्यांतली भाव-भयण आनी दुस-या घराण्यांतलीं भयण-भाव हांचे भितर लग्न जातात तेन्ना देज घेनात. मंगळार हो लग्नाखातीर सगळ्यांत बरो दीस मानतात.

चली पसंत करतकच न्हवऱ्याकडले लोक पांच हळदीकुटां, पांच चमच् सांसवांचें तेल, एक नवो करगोटो आनी लांकडी मणयांची माळ घेवन व्हंकलेगेर वचून लग्नाचो म्हूर्त थारयतात. लग्नाआदीं पांच दीस न्हवरो व्हंकलेक आपआपल्या घरा तेल लावन न्हाणयतात. लग्न चडकरून व्हंकलेगेरच जाता. न्हवरो-व्हंकल लांकडी मणयांचो माळो घालतात आनी घालून कमराक तांबडो करगोटो बांदतात. तांकां एकामेका सांकार बसोवन तांचेमदीं अंतरपाट धरतात.उपरांत संबर म्हळ्यार ह्या सुवाळ्याचो मुखेली ( न्हवऱ्याच्या आत्याचो घोव)न्हवऱ्याच्या पागोट्याचें आनी व्हकलेचे साडयेचें तोंक हांची गांठ मारता.उपरांत न्हवरो-व्हंकल एकामेकांक तिबो लायतात. उपरांत अंतरपाट पयस करून व्हकलेक वराचे बसयतात. होच तांच्या लग्नांतलो मुखेल विधी आसता. दुस-या दिसा न्हव-यागेर खारू पारनो नांवाचो विधी जाता. खारू म्हळ्यार लोखणी कडें घेवन न्हवरो व्हंकलेच्या कपलार आनी भांगांत सिंदूर लायता. अशें तीन वेळां करतकच तें कडें व्हंकले हाताक घालता. उपरांत दोगांयच्या वस्त्रांची गांठ सोडयतात.

तांच्यांत घटस्फोटाची चाल आसा, तेचपरी घटस्फोटीत बायलेक आनी विधवेक परत लग्न करूंक मेळटा. अशा लग्नाक सांगा म्हण्टात. अशा लग्नाखातीर गांव मुखेल्याची परवानगी घेवंची पडटा आनी ग्रामपंचायतीक देणगी दिवंची पडटा.

हे जमातींत एकवीस दीस सुयेर पाळटात.भुरगें स म्हयन्यांचें जालें म्हणजे ताचें जावळ आनी उश्टावण करतात. बाळंतिणीची आनी तिच्या गर्भाची राखण जावची म्हण ग्रामदेवांक फळां, कोबों वा बोकडो ओंपपाची चाल आसा.

हे लोक मडीं लासतात. तशेंच अपघात जावन मेल्ल्या मनशांचे मडें रानांत व्हरून उडयतात. मड्याकडे ते एक कोयतो दवरतात जाका लागून भूतबादा जायना असो तांचो समज आसा.हे लोक धा दीस सुतक पाळटात, निमण्या दिसा ते ताचें श्राध्द वाडटात.

लोधा लोक श्तळा, चंडी, वराम मनसा आदी देवांचे उत्सव वर्सांतल्यान जायतेवेळां मनयतात.ह्या वेळार ते त्या देवांची पुजा करून वेगवेगळे पदार्थ तांकां निवेद दाखयतात. तुपाचें हवन करतात, बळी दितात आनी आरती करतात. ते उपरांत संगीत, नाच जाता आनी निमाणें देवतेचें विसर्जन करतात.

तांचो बांदना हो उत्सव कार्तिक म्हयन्यांत येता. ह्या दिसा मोनजातीची पुजा करतात. तुसू हो तांचो भौशिक उत्सव. हातूंत लोधा, महतो, कोरा ह्या जातींच्यो बायलो एकठांय येवन बावल्यांचीं लग्नां लायतात आनी मजा करतात. चैत्र संक्रांत हो तांच्या वर्साचो निमणो दीस आसून त्या दिसा पितरांखातीर अन्न शिजोवन इसानाचेर दवरतात. ह्या दिसा हे लोक नवीम आयदनां हाडटात.

ह्या लोकांक नाचाची खूब आवड आसून फकत दादल्यांकच उत्सवांत नाच करूंक मेळटा.

रानांत रावपी लोधा लोक कंदमुळां एकठांय करून आनी शिकार करून पोट भरतात. कांय जाण शेतांतलो वावर करतात. हाचेभायर लांकडां एकठांय करप, रेशमाचे कोश एकठांय करप, म्हेंव आनी मोहाचीं फपलां जमोवप, जाल्यार कांय जाण जिवाणीं आनी कांसव धरून विकतात. जाल्यार कांय जाण नुस्तें विकपाचोय धंदो करतात. भात हें तांचें मुखेल पीक. ते धोणू - बाण, जाळीं आनी सांपळे वापरून शिकार करतात.

लोधा लोकांची जातपंचायत आसता. सगळे जाण्टे दादले तिचे वांगडी आसतात. जातीच्या सगळ्या प्रस्नांचो विचार करप, तांकां न्याय दिवप, व्यभिचार, चाली मोडप, पंचायतीची आज्ञा मानप ना आदी चुकां खातीर दंड दिवप, हीं कामां जातपंचायत करता. तेभायर धर्मीक उत्सव लग्नसंबंद जुळोवप जातीजेवणाची वेवस्था हेविशींची भासाभास पंचायतींत करतात. हीं कामां करपाखातीर मुखिया, डाकुआ (निरोप व्हरपी) आनी परमानिक (रानपी) हे तीन अधिकारी नेमिल्ले आसतात.

तांच्या गांवांत धर्मीक कामाखातीर कांय अधिकारी नेमिल्ले आसतात ते अशे - (१) देहेरी - गांव पुरोयत (२) तलिआ - देहेरीक आदार करपी (३) हंतकार - बळी दिवपी (४) गुन्ती - मांत्रिक वा वैदू (५) ब्यक्रा - भगत वा शमन, हो भविश्य सांगता. युगिनी, कुंद्रा, चिरगुनी, प्रेतासिनी, कालपुरूश, वाघोआ, गोमुआ अशीं ताच्या भुतांचीं नांवां आसून तांका हे लोक खूब भियेतात. आधुनिक विज्ञानीक बदलांच्या प्रभावाखाला सगळ्याच जमातींच्या रिती-रिवाजांत, आचार विचारांत, काळानुसार बदल घडत आसा. लोधा जमातय ताका आडवाद उरूंक ना.