वजनां आनी मापां

देवनागरी

Romi

वजनां आनी मापां : धान्य आनी हेर तरेचे पदार्थ, जमीन आदीच्या देवघेवीच्या वेव्हाराखातीर जोखपामापपाचीं सर्वमान्य तशेंच शासनमान्य अशीं मोलवाणेची उपकरणां.

इतिहास

ईजिप्त, सुमेरिया, अॅसिरिया, बॅबिलोनिया संवसारांतली अतीपुर्विल्लीं अशीं दोन तरेचीं वजनां (इ.स.आदीं ७००० आनी इ.स. आदीं ५०००) ईजिप्तांतल्या उत्तर वाठारांतल्या नाकडा हांगच्या पोरन्या थड्यांत मेळ्ळ्यांत. ह्या काळांत दोन वेगवेगळ्या संस्कृत्यो अस्तित्वांत आशिल्ल्यो. हातुंतलीं पयल्या प्रकाराचीं वजनां लांबसार वांटकुळीं आनी दुस-या प्रकारचीं वजनां शंखाआकाराचीं आसून हे दोनय प्रकार चुन्या फातरा पसून तयार केल्ले. हीं वजनां बीक्का पद्दतीचेर आदारिल्लीं आशिल्लीं. दुसऱ्या प्रकारच्या वजनाच्या काळांतय पारड्यो नाशिल्ली तांबड्या चुन्याफातराची एक तागडी मेळ्ळ्या.

इंग्लंडाचे पयले एलिझाबेथ राणयेच्या काळांतलीं वजनां हीं बीक्का पद्दतीचेर आदारिल्लीं वजनां चडकरून भांगरा - रुप्याचें वजन करपाक वापरताले. ईजिप्तांतल्या ३००० वर्सांचे राजवटींत तीं वापरांत आशिल्ल्यान फुडें ग्रीक रोमन आनी अरब लोकांनी हीं वजनां आपआपले राजवटींत वापरांत हाडलीं.

इ.स. आदीं समार ३५०० सावन ईजिप्तांतली हायरोग्लिफिक लिपी आनी सुमेरियांतली क्युनिफॅार्म लिपी हांकां लागून थंयचीं वजनां आनी मापां हांचीं चित्रां आनी प्रत्यक्ष म्हत्वाचो असो पुरावो मेळ्ळो. त्या काळांतसीं वजनां तांबड्या चुन्या फातराचीं तशेंच घट्ट असा बेसाल्ट, डायोराइट आनी हेमॅटाइट फातरांची आसतालीं. (इ.स. आदीं सुमार ३१००) ते इकराव्या - बाराव्या राजवंशामेरेन बर्च फरक आसात.

तेराव्या ते सतराव्या राजवंशांतल्या काळांत सुमेरिया आनी बॅबिलोनिया देशांत फकत हेमॅटाइट फातरापसून तयार केल्लीं वजनां वापरताले. तांचे आकार एकाद्र्या न्हिदिल्ल्या बदकावरी आसून, तांचीं वजनां कांय ग्राममेरेन ते ६०.५५ किग्रॅ. इतल्या व्हड वजनाचीं आसतालीं. तांचेर उर - निनगिर - सु' (लेगॅशचे राजे) हें नांव कोरिल्लें आसतालें. ह्या राजांचो काळ इ.स. आदीं सुमार २५३० आशिल्लो. व्हड वजनाचें मोलय आशिल्ल्याचें दाखयताले.

इ.स. आदीं सुमार २०००-१८०० च्या काळांत सुमेरियांतल्या इरेक आनी अर हांगा सामक्या चकचकीत आनी गुळगुळीत अशा हेमॅटाइटच्या फातरांचीच नागपुरी बोरांवरी पूण सपाट भाग आशिल्लीं वजनां तयार करपाची प्रथा आशिल्ली. उपरांतच्या काळांत परत बदका आकाराचीं आनी काळ्या हेमॅटाइट फातरापसून वजनां तयार करूंक लागले.

ईजिप्तांतल्या इ.ल. आदीं १५०० ते १४५० ह्या शतमानांत तिस-या धटमीझ हाच्या काळांत थीब्झ हांगाच्या ॲमन देवाच्या देवळांतले वण्टीर एक व्हड तागडेचें चित्र आसा. उत्तर ईजिप्तांतल्या टेल एल अमार्ना हांगाच्या इ.स. आदीं सुमार १३७० ते १३५० तसी वापरांत आशिल्ली एक तागडी मेळ्ळ्या.

इ.स. आदीं पंदराव्या ते बाराव्या शतमानामेरेनच्या काळांत ईजीप्ताच्या वजनाचे जडण घडणींत खूब बदल जाले. फातरांचो जागो ब्राँझान घेतलो तशेंच भुमितीय आकारां जाग्यार मोनजातीचे आकार आयले. ह्या काळांत सिरिया आनी ईजिप्तांतले वेपारी व्हड प्रमाणांत तागड्यो आनी वजनां वापरताले. ताचे आदीं तागड्यांचो उपेग फकत राजे राजवाडे, व्हड अधिकारी आनी देळां हांकां लागपी भांगरा - रुप्याच्या वजनांखातीर करताले. पूण फातरांचीं वडनां चड तिगपी आशिल्लीं. देखून इ.स. आदीं सुमार १३५० च्या काळांत परत घट्ट अशा ग्रॅनाइट फातराचीं वजनां करूंक लागले.

इ.स. आदीं आठव्या शतमानांत टायग्रीस न्हंयेचे उत्तरेवटेनच्या वजनां आनी मापां : धान्य आनी हेर तरेचे पदार्थ, जमीन आदीच्या देवघेवीच्या वेव्हाराखातीर जोखपामापपाचीं सर्वमान्य तशेंच शासनमान्य अशीं मोलवाणेची उपकरणां.

इतिहास : ईजिप्त, सुमेरिया, अॅसिरिया, बॅबिलोनिया:संवसारांतली अतीपुर्विल्लीं अशीं दोन तरेचीं वजनां (इ.स.आदीं ७००० आनी इ.स. आदीं ५०००) ईजिप्तांतल्या उत्तर वाठारांतल्या नाकडा हांगच्या पोरन्या थड्यांत मेळ्ळ्यांत. ह्या काळांत दोन वेगवेगळ्या संस्कृत्यो अस्तित्वांत आशिल्ल्यो. हातुंतलीं पयल्या प्रकाराचीं वजनां लांबसार वांटकुळीं आनी दुस-या प्रकारचीं वजनां शंखाआकाराचीं आसून हे दोनय प्रकार चुन्या फातरा पसून तयार केल्ले. हीं वजनां बीक्का पद्दतीचेर आदारिल्लीं आशिल्लीं. दुसऱ्या प्रकारच्या वजनाच्या काळांतय पारड्यो नाशिल्ली तांबड्या चुन्याफातराची एक तागडी मेळ्ळ्या.

Measuring_tools_in_the_year_of_queen_elizabet.

इंग्लंडाचे पयले एलिझाबेथ राणयेच्या काळांतलीं वजनां हीं बीक्का पद्दतीचेर आदारिल्लीं वजनां चडकरून भांगरा - रुप्याचें वजन करपाक वापरताले. ईजिप्तांतल्या ३००० वर्सांचे राजवटींत तीं वापरांत आशिल्ल्यान फुडें ग्रीक रोमन आनी अरब लोकांनी हीं वजनां आपआपले राजवटींत वापरांत हाडलीं.

इ.स. आदीं समार ३५०० सावन ईजिप्तांतली हायरोग्लिफिक लिपी आनी सुमेरियांतली क्युनिफॅार्म लिपी हांकां लागून थंयचीं वजनां आनी मापां हांचीं चित्रां आनी प्रत्यक्ष म्हत्वाचो असो पुरावो मेळ्ळो. त्या काळांतसीं वजनां तांबड्या चुन्या फातराचीं तशेंच घट्ट असा बेसाल्ट, डायोराइट आनी हेमॅटाइट फातरांची आसतालीं. (इ.स. आदीं सुमार ३१००) ते इकराव्या - बाराव्या राजवंशामेरेन बर्च फरक आसात.

तेराव्या ते सतराव्या राजवंशांतल्या काळांत सुमेरिया आनी बॅबिलोनिया देशांत फकत हेमॅटाइट फातरापसून तयार केल्लीं वजनां वापरताले. तांचे आकार एकाद्र्या न्हिदिल्ल्या बदकावरी आसून, तांचीं वजनां कांय ग्राममेरेन ते ६०.५५ किग्रॅ. इतल्या व्हड वजनाचीं आसतालीं. तांचेर उर - निनगिर - सु' (लेगॅशचे राजे) हें नांव कोरिल्लें आसतालें. ह्या राजांचो काळ इ.स. आदीं सुमार २५३० आशिल्लो. व्हड वजनाचें मोलय आशिल्ल्याचें दाखयताले.

इ.स. आदीं सुमार २०००-१८०० च्या काळांत सुमेरियांतल्या इरेक आनी अर हांगा सामक्या चकचकीत आनी गुळगुळीत अशा हेमॅटाइटच्या फातरांचीच नागपुरी बोरांवरी पूण सपाट भाग आशिल्लीं वजनां तयार करपाची प्रथा आशिल्ली. उपरांतच्या काळांत परत बदका आकाराचीं आनी काळ्या हेमॅटाइट फातरापसून वजनां तयार करूंक लागले.

ईजिप्तांतल्या इ.ल. आदीं १५०० ते १४५० ह्या शतमानांत तिस-या धटमीझ हाच्या काळांत थीब्झ हांगाच्या ॲमन देवाच्या देवळांतले वण्टीर एक व्हड तागडेचें चित्र आसा. उत्तर ईजिप्तांतल्या टेल एल अमार्ना हांगाच्या इ.स. आदीं सुमार १३७० ते १३५० तसी वापरांत आशिल्ली एक तागडी मेळ्ळ्या.

इ.स. आदीं पंदराव्या ते बाराव्या शतमानामेरेनच्या काळांत ईजीप्ताच्या वजनाचे जडण घडणींत खूब बदल जाले. फातरांचो जागो ब्राँझान घेतलो तशेंच भुमितीय आकारां जाग्यार मोनजातीचे आकार आयले. ह्या काळांत सिरिया आनी ईजिप्तांतले वेपारी व्हड प्रमाणांत तागड्यो आनी वजनां वापरताले. ताचे आदीं तागड्यांचो उपेग फकत राजे राजवाडे, व्हड अधिकारी आनी देळां हांकां लागपी भांगरा - रुप्याच्या वजनांखातीर करताले. पूण फातरांचीं वडनां चड तिगपी आशिल्लीं. देखून इ.स. आदीं सुमार १३५० च्या काळांत परत घट्ट अशा ग्रॅनाइट फातराचीं वजनां करूंक लागले.

इ.स. आदीं आठव्या शतमानांत टायग्रीस न्हंयेचे उत्तरेवटेनच्या ॲसिरिया राजवटीन फातरा जाग्यार ब्राँझाचीं तशेंच तांब्याचीं वजनां प्रचारांत हाडलीं. ह्या वजनांचो आकार सुशेग घेता अशा कलापूर्ण शींवाचो आसतालो. अशा शींवाकृती वजनांचो एक पुराय संच ॲसिरिया राजांच्या इ.स. आदीं ७४५ ते ७०५ ह्या कालखंडांत तयार जाल्लो, निमरूद हांगाच्या राजवाड्याच्या प्रवेशदाराकडे मेळ्ळा. व्हड वजनांक उखलपाखातीर ब्राँझाच्यो मुठी आसून ल्हान वजनांक व्हान वांटकुळ्यो मुदयो आसताल्यो. हीं शींवाकृती वजनां अदर्या शेकेल सावन ते २ टॅलेट मेरेन म्हळ्यार ६०.३०३ किग्रॅ. मेरेन सद्याच्या मोसूल गांवालागच्या खोर्साबाद ह्या पुर्विल्ल्या नगराच्या अवशेशांत मेळ्ळ्यांत. ॲसिरियाचे हे धर्तेच्या वजनांनीं नांवां अशीं : १ टॅलेट ६० मिना, १ मिना ६० शेकेल, शेकेलचें वजन सुमार ८.३६ ग्रॅ. आशिल्लें. हे पद्दतीक फुडें 'डारिक' हें नांव पडलें.

पुर्विल्ल्या काळांत मध्य तें उदेंतेतल्या वेगवेगळ्या देशांत वापरांत आशिल्ल्या प्रमाणभूत वजनांत शेकेल आनी मिना हीं नांवां सगळ्याक आसतालीं. पूण ईजिप्तांत केडेट हें एकक धरून ताचे धा पटीन डेबेन ( १० केडेट), सेप (१०० केडेट) हीं प्रचारांत आशिल्लीं -(१)पेएम (पॅलेस्टाइन, इझ्राएल); (२) डारिक (सुमेरिया, बॅबिलोनिया, ॲसिरिया); (३) स्टेटर (आर्य, अकिअन); (४) केडेट (ईजिप्त); (५) नेसेफ (सिरिया); (६) खोरिन (पर्शिया);(७)बीक्का (ईजिप्त); (८) सेला (फिनिशिया).

ग्रीक वजनां: हांगां दोन मुखेल आनी प्रमाणभूत अशीं वजनां प्रचारांत आशिल्लीं. एक ईजायना आनी दुसरें अथेन्स.

१) ईजायना: हें १२.४४ ग्रॅम वजनाचें एकक आसून ताच्या ½ भागाक ड्राक्मा आनी १/१२ भागाक ओबोल अशीं नांवां आशिल्लीं. ड्राक्मा ६.२२ ग्रॅमांचो आनी ओबोल १.०३७ ग्रॅमांचो आशिल्लो. तशेंच १ मिना = ५० स्टेटर = १०० ड्राक्मा = ६२२.०८ ग्रॅम. आसतालीं. हीं वजनां ब्राँझ आनी शिशाचीं आसून कांसवा आकाराचीं आसतालीं. २)अथेन्स: हें ८.७५ ग्रॅम वजनाचें आसून ताच्या ½ भागाक ड्राक्मा आनी १/१२ भागाक ओबोल हीं नांवां आशिल्लीं. तशेंच १ मिना = ५० स्टेटर = १०० ड्राक्मा = ४३७.५ ग्रॅ. आशिल्लीं. हीम वजनां ब्राँझाचीं आनी शिशाचीं आसून ताचेर धुबडाचें चित्र कोरिल्लें आसतालें. ह्या वजनाचे प्रमाणभूत नमुने जनतेच्या संदर्भाखातीर अथेन्स शारांत दवरताले. ह्या दोनय प्रकारांत १ टॅलेट = ६० मिना हेंच प्रमाण धरिल्लें.

रोमन वजनां: हांगा इ.स. धाव्या शतमाना लावन ब्राँझाचीं नाणीं आनी वजनां प्रचारांत आशिल्लीं. इ.स. आदीं सुमार ३३८ लावन निश्र्चीत आकाराचीं छाप आशिल्लीं नाणीं आनी वजनां रोमन आनी लॅटीन लोकांत प्रचारांत आयलीं. नाण्यांचे स प्रकार आसताले. तातुंतल्या एककाचें नांव ॲस आसून वजन इट्रुस्कन आनी ऑस्कन पौंडा इतलें म्हळ्यार ४२१० ग्रेन (२७२.८१ ग्रॅ.) आशिल्लें. ½ भागाक सेंमी, ⅓ भागाक ट्राइन, ¼ भागाक क्वाड्रन, १/६ भागाक सेक्सटन आनी १/१२ भागाक अनचीअ अशीं नांवां आशिल्लीं. उपरांतच्या काळांत ब्राँझ नाण्या जाग्यार रुप्याचें दीनेअरीअस १ अनचीअ (२७.४१ ग्रॅ.), ७२ दीनेअराय = १ लिब्रा (पौंड), १ लिब्रा = १२ अनचीअ (औंस) = ३२८.९ ग्रॅ. ब्रिटीश संग्रहालयांत आशिल्ल्या पोरन्या वजनाच्या नमुन्यांत १० लिब्रालावन ¼ अनचीआमेरेनचीं वजनां आसात. वेपारधंद्याखातीर ही पद्दत रूढ आशिल्ली. २ ओबोल = १ स्क्रिप्युलम (स्क्रुपल), २४ स्क्रिप्युला (स्क्रूपल)= १ अनचीअ आनी १२ अनचीअ = १ लुब्रा.

अरबी वजनां:इ.स. पांचव्या ते आठव्या शतमानांत अरब लोकांत वजनाच्यो तीन पद्दती रूढ आशिल्ल्यो. ह्यो शेकेल ह्या एककाचेर आदारीत आशिल्ल्या आनी ताचे ½ भाग, ¼ भाग केल्ले आसताले. ह्या तीन पद्दतींतल्या वजनाच्या एककाचीं नांवां आनी मुल्यां अशीं : (१) दिनार: (४.२१२ग्रॅ.) (२) दि-हेम: (२.९१६ ग्रॅ.)रुपें जोखपाखातीर वापरताले. (३) दि-हेम (३.१८ ग्रॅ.) हें वेपार धंद्यांत वा भांगरा - रुप्याचो लगडी जोखपाखातीर एकक म्हूण वापरताले. ह्या एककांचें नेमकें पण ०.१३ ग्रॅ. हे मर्यादेत इ.स. १२५९ मेरेन तिगोवपांत आयिल्लें. अरबांनी आपली एककां शेजारच्या ग्रीस, पर्शिया, ईजिप्त आदी देशांत प्रचलीच आशिल्ल्या एककांक सहजपणान भागू शकतलीं अशीं केल्लीं. दि-हेम एककाचे १६ भाग करून दर एका भागाक किरत म्हण्टाले. १० दु-हेम = १ वुकीये आनी १२ वुकीये = १ रोटल. तशेंच १ किरत = ३ हेब्बे (जवाचे दाणे) वा ४ कांबेह (गंवांचे दाणे) अशी विभागणी केल्ली. ब्रिटीश आनी युरोपीय देशांतल्या उपरांतच्या काळांतल्या प्रमाणभूत वजनांचेर सगळ्यांत चड प्रत्यक्ष प्रभाव पडिल्लो ह्यो सगळ्यांत पोरन्यो अरबी वजन पद्दती आसात.

फ्रेंच आनी हेर वजनां:(आठवें ते एकुणिसावें शतमान) मध्य युगांत वजनाच्यो वेगवेगळ्यो पद्दती प्रचारांत आशिल्ल्यान वेपा-यांमदीं वादविवाद चड जाताले. देशादेशांतूच न्हय जाल्यार प्रांताप्रांतांत आनी शारांशारांत लेगीत वेगवेगळे तरेचीं वजनां आसतालीं. पूण पोरनो रोमन पौंड युरोपांतल्या चडशा वाठारांत अठराव्या शतमानामेरेन वैजकी आनी वखदांच्या कामांखातीर वापरांत आशिल्लो. ह्या पौंडाचें विभाजम अशें १२ औंस = ९६ ड्राक्मा (ड्राम) = २२८ स्कूपल = ५,७६० गंवाचे दाणे अशें केल्लें.

फ्रेंच वजनां: पॅरिसांत मेट्रिक पद्दत येवंचे आदीं थंयचें मुखेल वेपारी वजन एकक 'प्वे द मार' हें आशिल्लें. ताचें विभाजन अशें केल्लें १ लीव्हर = २ मार = १६ औंस = १२८ ग्रो = ३८४ देन्झे = ९,२१६ ग्रेन. लांगदॅाक आनी आर्येझ वाठारांत वेगळेट एकक प्रचलीत आशिल्ले. कॅरॅनझे हें एकक गोरवांमांसाच्या वजनाखातीर, १०० लीव्हरांचो क्विंटल जड वेपारी वजनाखआतीर जाल्यार, जहाजांतल्या मालाखातीर टन हें एकक वापरताले. टन द मीर हें प्वे द मार पद्दतींत २,००० लीव्हरांचें वजन आशिल्लें. पोरनो रोमन पौंड पेरिसांत १७३२ मेरेन वखदी वजनाखातीर वापरांत आशिल्लो. तेउपरांत ताच्या जाग्यार प्वे द मार हें वजन आयलें. तशेंच ग्रो आनी ग्रेन हांचीं नांवां द्राकमे आनी स्क्रूपल अशीं जालीं.

हेर देश: जर्मनींत मोलादीक धातुखातीर कोलोन मार्क हें प्रमाणभूत वजन १५२४ त थारावपाक आयलें. ताचें विभाजन अशें आशिल्लें.१ मार्क = ८ औंस = १६ लॉथ = ६४ क्विंटीन = २५६ फेनिग(वा डेनियर)= ४,३५२ एशेन. भांगर आनी रुप्याखातीर फ्लॉरेन्स पौंड प्रचारांत आशिल्लें आनी ताचें विभाजन अशें आशिल्लें - १२ औंस = ९६ ड्राक्मा = २८८ दिनारी = ६,९१२ ग्रेन(= ४४८ ग्रॅ). सगळ्या तरेच्या वेपारी वजनांखातीर हेंच वजन कायदेशीर आशिल्लें. स्पेन आनी ताच्या सगळ्या वसाहतींत कॅस्टिलचें मार्क वजन कायदेशीर आशिल्लें.(१) मार्क = ८ औंस = ६४ ओखावा = १२८ अडार्म = ३८४ टोमीन ४,६०८ ग्रेन (= २९८.६ ग्रॅ.). (२) मार्क = १ पौंड = ७,१०० इंग्लीश ग्रॅन ( = ४६० ग्रॅ.). ह्याच मार्कान भांगराचेंय वजन करताले. पूण ताचें विभाजन अशें आशिल्लें: १ क्विंटल = ४ अरोबा = १०१.४ इंग्लीश पौंड चिनी वेपारी मालाचें मुखेल वजन पेकल हें आशिल्लें: १ पेकल = १०० कॅटी = १३३.३ इंग्लीश पौंड ; १ कॅटी = १६ टील = १,६०० काँडोरीन.

इंग्लीश वजनां:(आठवें ते एकुणिसावें शतमान). मर्शियाचो राजा ओफा (७५७-९६) हाणें सुरू केल्लया नव्या नाण्यांत २२.५ ग्रेन (१.४६ ग्रॅ.)वजनाची रुप्याची पेनी मूलभूत आशिल्ली.हीं नाणीं १५२७ मेरेन इंग्लीश वजन पद्दतीक प्रमाणभूत आशिल्लीं. ही पेनी 'पेनी स्टर्लिग' ह्या नांवान वळखताले आनी ती अरबी रुप्या अरद्या दि-हेमाचेर आदारीत आशिल्ली (सुमार ३.२२ - २३ ग्रेन). ही वजन पद्दत सारकी अरबी पद्दती भाशेन आशिल्ली. पूण तिच्यांतलो औंस २० पेनींच्या वजनाबरोबर आशिल्लो आनी पौंड १२ औंसांचो म्हळ्यार ४५० ग्रेनांचो आशिल्लो. हाका टॉवर पौंड म्हणून वळखताले. फुडें १५२७ वर्सा हे पद्दतीजाग्यार ट्रॉय वजन पद्दत चालींत आयली.

तिसरो हेन्री हाणें १२६६ वर्सा अध्यादेशावरवीं पौंडाची निश्र्चीत व्याख्या थारायली. पूण रुप्या पेनी आदलेवरी २२.५ ग्रेनांचीच आशिल्ली. नाण्यांचो पौंड ५,४०० ग्रेनांचो आनी वेपारी पौंड ६,७५० ग्रेनांचो उरलो. ह्या अध्या देशांतलो १५ औंसाचो पौंड, रुप्याच्या आनी वेपारी मालाखातीर वापरांत आशिल्ल्या पुर्विल्ल्या ॲटिक मिनाचेर आदारिल्लो आशिल्लो. हें वजन भुमध्य सामुद्रिक वेपारांत, तेराव्या शतमानामेरेन अस्तंत युरोपांतल्या पवित्र रोमन साम्राज्यांतल्या आनी इंग्लंडचे वेपारी संबंद आशिल्ल्या जर्मन शारांत व्हड प्रमाणांत वापरांत आशिल्लें.

ॲव्हर द पॉइझ वजन (१३४०): हें नांव जड मालाच्या वजनाखातीर वापरांत आशिल्लें. तिसरो एडवर्ड हाणएं इंग्लडांत नवें वजनाचें प्रमाण १३४० त प्रस्थापीत केलें. ताणें तयार केल्ल्या वजनाचो संच ७,७,१४,२८,५६ आनी ९१ पौंड वजनाचो आसा. ह्या वजनाचो आदार ६९९२ ग्रेनांचो पौंड आनी ४३७ ग्रेनांचो औंस आशिल्लो. हें ॲव्हर द पॉइझ वजन स्पश्टपणान लोकरीच्या वजनाखातीर प्रस्थापीत करपांत आयिल्लें.

ट्रॉय वजन: ही पद्दत इंग्लीश शेटी मदीं चड रूढ आशिल्ली. इंग्लीश टांकसाळी पद्दत अजुनय टॉवर पौंडावरीच आदारिल्ली आशिल्ली. ट्रॉय पद्दतींत २४ ग्रेन म्हळ्यार १ पेनीचें वजन; २० पेनींचें वजन म्हळ्यार १ औंस; १२ औंस म्हळ्यार १ पौंड आशिल्लें. ट्रॉय पद्दत सामकी अरबी पद्दतीवरीच आशिल्ली आनी तातूंत पेनींचें वजन ४७ ग्रेनांच्या दि-हमाच्या ½ आशिल्लें. १५२७ वर्सा टांकसाळींत टॉवर पौंडावांगडा वेपारी पौंडय रद्द करून ५,७६० ग्रेनांचो ट्रॉय पौंड अधिकृत टांकसाळी पौंड जालो.

सातवो हेन्री हाणें पुराय इंग्लीश वजनां तशेंच रेशीय आवनी घनफळ मापां हांची संविधानीय मुळावणाचेर १४९७ त उबारणी केली. वजनां आनी मापां हांचीं राज्यकोशीय मानकां प्रधान संदर्भ मानकां म्हूण इंग्लंडांतल्या ४३ म्हत्वाच्या शारांत धाडपांत आयलीं. ह्या संविधानाप्रमाण ५,७६० ग्रेनांचो ट्रॉय पौंड ४८० ग्रेनांच्या १२ औंसात आनी २४ ग्रेनांचो २४० पेनी वजनांत विभाग केले आनी रौप्य पेनीचें वजन टॉय पौंडाचो ४८० वो भाग म्हळ्यार १२ ग्रेन थारावपांत आयलो. तिसरो एडवर्ड हाणें प्रस्थापित केल्ल्या ६,९९२ ग्रेनांच्या पौंडा जाग्यार ७,००० ग्रेन असो प्रमाण पौंड पयले एलिझाबेथ राणयेन १५८८ त प्रस्थापीत केलो.

एलिझाबेथ राणयेचीं मानकां (१५५८ - १६०३):एलिझाबेथ राणयेच्या काळांत इंग्लीश वजनांक खरेपणान स्थीरताय आयली. तांची १५८८ तली ॲव्हर द पॅायझ आनी ट्रॉय वजनांची तिसरी आनी निमणी श्रेणी १८२४ मेरेन मुखेल मानकां आशिल्लीं. वेळार ङंड्रेडवेट (वा २२४० पौंड) अशीं अनुमानां प्रमाणभूत थारावपांत आयलीं. इंग्लीश वजनांक लाँग (दीर्घ) वा ग्रॅास हंड्रेडवेट आनी टन अशे मेहणूंक लागले. एलिझाबेथ राणयेच्या काळांत ॲव्हर द पॉइझ वजनां १ पौंड = १६ औंस = ७,००० ग्रेन ह्या प्रमाणाचेर आदारिल्ली आशिल्लीं.

ब्रिटिश इंपिरियल मानकां: लॉर्ड कॅरिसफॅार्ट हाचे अध्यक्षतेखाल संसदीय समितीन १७५८ - ६० ह्या वर्सा तयार करून घेतिल्लीं मानकां १८२४ त कायदेशीर करपांत आयलीं. १८२४ पसून सगळीं ब्रिटिश मानकां इंपिरियल मानकां म्हूण वळखूंक लागले. ५,७६० ट्रॉय पौंड हो मुखेल पौंडजालो आनी ॲव्हर द पॉइझ पौंड १६ औंसांचो आनी ७,००० ट्रॉय ग्रेनांचो थारायलो. इ.स. १८४३ त मुखेल पौंड मानाक ७,००० ग्रेनांचो ॲव्हर द पॅाइझ पौंड थारायलो आनी ट्रॅाय पौंड ५,७६० ॲव्हर द पॅाइझ ग्रेनांचो करपांत आयलो. १९१३ त ३ ⅓ ग्रेनांचो ( ट्रॅाय औंसाचो १५० वो भाग ) इंग्लीश वा हि-याचो कॅरेट सादारण उपेगांत उरलो. वखदाच्या पुरवठ्याखातीर ॲव्हर द पॅाइझ पौंड, औंस आनी ग्रेन सर्वसामान्य वापरांत आयले. तेउपरांत १९६३ तल्या अधिनेमाप्रमाण सगळी इंग्लीश वजनां आनी मापां हांचे मेट्रिक पद्दतींतल्या वजनांत आनी मापांत परत व्याख्या करपांत आयल्यो आनी तेउपरांत दोन वर्सांनी राश्ट्रीय पावंड्यार हो बदल वेव्हारांत येवपाक सुरवात जाली. वेपाराखातीर इंपिरियल मानक पौंड आनी विज्ञान तशेंच तंत्रविद्या हातूंत आंतरराश्ट्रीय पौंड (= ०.४५३५९२३२ आंतरराश्ट्रीय किग्रॅ.) मूलभूत थारावपांत आयले.

अमेरिकेच्या संयुक्त संस्थानांतल्यो वजन पद्दती : जार्ज वॅाशिंग्टन हाणें १७९० त चलन, वजनां आनी मापां हातुंतले एकविधतेचे गरजेकडे काँग्रेसीचें लक्ष व्हेलें. पूण उद्देग आनी वेपारांत इंग्लीश वजनांच प्रचारांत आशिल्लीं. ह्याच काळांत फ्रांसांत मॅट्रिक पद्दत वेव्हारांत येताली. पूण अमेरिकन इंगिली पद्दतीकडेनूच जुळोवन घेवपाचो यत्न केल्लो. एकुणिसाव्या शतमानाच्या मध्यासावन जशीं जशीं नवीं राज्यां संघांत आस्पावलीं, तशे तशें तांकां मानकांचे संच दिवपांत आयले. त्या शतमानाच्या निमाण्या काळांत मानक वजनाम आनी मापाच्या कार्यालयाचें कार्यक्षेत्र वाडयलें आनी १९०१ त सत्तेर आयिल्ल्या काँग्रेस अधिनियमान ताचें नॅशनल ब्यूरो ऑफ स्टँडर्ड्सांत रुपांतर जालें. ह्या ब्यूरोकडे भौतिक मानकां तयार करपाचें आनी मानक पद्दती प्रस्थापित करपाखातीर मादार दिवपाचें, तशेंच त्या विशयांतल्या संशोधनाचो वावर सोंपयल्लो. ह्या ब्यूरोवरवीं सगळ्या राज्यांचीं वजनां आनी मापां हांच्या विधिविधानांत वास्तव आनी एकविधता आयली.

भारतीय वजनां आनी मापां : वैदिक ग्रंथांत पुर्विल्ल्या काळांतल्या वजन पद्दतीची कांय प्रमाणआंत म्हायती मेळटा. वसिष्ठ धर्मसुत्रांत वजनां हीं गरजेची वस्तू आसून राजान तांच्यांत अचूकपण दवरूंक जाय अशें वर्णन आसा. मनु, याज्ञवल्क्य, वसुष्ठ, कौटिल्य तशेंच आपस्तंब धर्मसुत्रांत वजनां आनी मापां हातूंत फटिंगपणा केल्यार तो गुन्याव थारावन तातूंत प्रामाणीकरण दवरप गरजेचें सांगलां. मनुस्मृतींत रती वा तांबडी गुंज हे बीयेचो, वजनाचो मूलभूत एकक म्हूण उल्लेख आसा. गुजेचें सरासरी वजन १.७५ ट्रॅाय ग्रेन वा ११३.४ मिग्रॅ. थरता. मनस्मृती आनी याज्ञवल्क्यस्मृति हातूंत भांगर, रुपें आनी तांबें ह्या धंद्यांत वापरपांत येलपी गुंज आनी ताचेर आदारीत वजनाचें कोश्टक अशें: रुप्याखातीर (त्रसरेणू = १ लिक्शा; ३ लिक्शा = १ राजसर्षप; ३ राजसर्षप = १ गौरसर्षप; ६ गौरसर्षप = १ यव; ३ यव = १ कृष्णल वा रक्तिका (गुंज; २ कृष्णल वा रक्तिका = १ माष (उडीद) ; १६ माष = १ धरण वा पूरण ; १० धरण = १ शतमान. धान्यां, वखदां, मोलादीक खडे हांचीं वजनां वेगळे पद्दतीचीं आशिल्लीं. भांगर आनी तांब्या खातीर ५ कृष्णल वा रक्तिका = १ माष; १६ माष = १ कर्ष, अक्ष, तोलक, वा भांगर; ४ सुवर्ण = १ पल वा निष्क ; १० पल = १ धरण (भांगराचें).

मोहें जो दडो हडपेपा हांगाच्या उत्खननांत इ.स. आदीं तिसऱ्या शतमानांत वापरांत आशिल्लीं वेगवेगळे तरेचीं वजनां मेळ्ळेयांत. प्रमाणतेचे बाबतींत सिंधु संस्कृतींतलीं वजनां उल्लेख करपासारकीं आसात. हीं वजनां चर्ट, चुन्याफातर, पट्टिताश्म, पाटयेचो फातर, कॅल्सेडोनी, धवो सुभाजा ह्या सारक्या वेगवेगळ्या प्रकारच्या फातरांपसून तयार केल्लीं आशिल्लीं. तांच्या आकारांत तांच्या वजनमुल्यां प्रमाण आनी उपेगाप्रमाण फरक आशिल्ले. मोहें जो दडो हांगाच्या उत्खतनांत मेळिल्लीं वजनां १,२,४,८, १६,३२,६४,१६०,२००,३२०,६४०,१६००,३२००,६४००,८०००,१२८००० ह्या गुणोत्तरांत आसात. हातुंतलें सगळ्यांत व्हड वजन १०,७७० ग्रॅ. चें आसा. हांगा तागड्यो मात चड प्रमाणांत मेळूंक नात.

पुर्विल्ली भारतीय वजन पद्दत दोन वा चार आंकड्यांचे पटीन वाडपा ल्हान - व्हड विभागांचेर आदारिल्ली आशिल्ली. उपरांत इ.स. आदीं १२०० ह्या काळांत आर्य आनी हिंदू लोकांवरवी ८० आनी १०० ह्या संख्यांचेर आदारिल्ल्यो वजन पद्दती आयल्यो. तांणी धऱण (५०० ट्रॅाय ग्रेन, ३२.४ ग्रॅ.) आनी होन (६,७५० ट्रॅाय ग्रेन;४३७.४ ग्रे.) हांचो वजनां म्हूण भारतांत प्रसार केलो. तेउपरांत इ.स. आदीं ६०० च्या काळांत तुराणी लोक उत्तरेकडल्यान भारतांत आयले आनी तांणी होना जाग्यार ६,९१८ ट्रॅाय ग्रेन (४४७.९ ग्रे.) वजनाचो होन प्रचारांत हाडलो. इ.स. आदीं ३०० च्या काळांत ग्रीकांनी अस्तंत भारतांत अॅटिक वजनांचो प्रसार केलो.

कौटिलीय अर्थशास्त्रांतल्या एकुणिसाव्या अध्यायांत वजनां आनी मापां हांच्या प्रमाणाविशीं म्हायती मेळटा. तातूंत वजनांचें कोश्टक अशें आसा:१० माष वा ५ गुंजो १ माषक; १६ माषक = १ सुवर्ण वा कर्ष;४ कर्ष = १ पल ; ८८ गौरसर्षप = १ चांदीचें माषक ; १६ रुप्याचें माषक वा २० शैब्य दाणे (एके तरेचें कडधान्य) = १ धरण; २० तंडूल (तांदळाचे दाणे)= १ धरण (हिऱ्याचो); २० तुला = १ भार; १० धरण = १ पल; १०० पल = १ आयमानी १/२,२,४,८,१०,२०,३०,४०,१०० सुवर्णांचीं तशेंच धरणांचीं वडनां तयार करचीं.

इ.स. आदीं १० च्या काळांत उत्तर भारतांत ग्रीकांनी रोमन पौंडज हें वजन हाडलें. इ.स. आठव्या - धाव्या शतमानांत दक्षिण भारतांत राष्ट्रकूट वंशाच्या काळांत प्रचलित आशिल्ल्या वजनांत कलम (३२.६६ किग्रॅ.)हें वजन तमजावर आनी दक्षिण अर्काट भागांत विसाव्या शतमानांत चालू आशिल्लें. बाराव्या शतमानांत मुसलमान आनी पठाण लोकांनी भारतांत रत्तल (=७,००० ट्रॅाय ग्रेन;४७८ ग्रॅ.)हें वजन प्रचारांत हाडलें.

सुमार २५०० वर्सां आदीं भारतांत वापरपांत येवपी 'पूरण' हें वजन णवव्या शतमानांत पंजाब आनी उत्तर भारतांतल्या हिंदू राजांचे कारकिर्दींत वापरांत आयलें. ११९१ त मुसलमान राजकर्त्यांनी हें वजन आपणायलें. हें वजन 'टंक' ह्या नांवाखाल १४८८ मेरेन आनी उपरांत वराह ह्या नांवाखाल कांय काळ प्रचारांत आशिल्लें. वेदकाळांत आर्यांनी शतरक्तिका हें १०० रती एद्या आशिल्ल्या नजमाची सुरवात केली. मुसलमान राजकर्त्यांनी हें वजन आपणायलें. पंदराव्या शतमानांत शेरशाह आनी अकबर ह्या राजांनी तोळो, शेर मण हीं वजनां वापरांत हाडलीं. वेगवेगळ्या संख्येच्या तांब्याच्या नाण्यांच्या वजनांवयल्यान शेराचें वजन ३० दाम, जहांगिराच्या काळांत ३६ दाम जाल्यार शहाजहान हाच्या काळांत ४० दाम आशिल्लें. मराठेशाहींत शेर, मण हीं वजनांची एककां प्रचलित आशिल्लीं. पूण तांचीं मुल्यां वेगवेगळेकडेन वेगवेगळीं आसताली. तशेंच त्या काळांत लांबाय मेजपाक हाताच्या कोपरासावन मदल्या बोटाच्या तोंकामेरेनची लांबाय क्युबिक हें अंतर एकक म्हूण वापरताले. वेरूळ हांगाच्या लेण्याच्या अभ्यासावयल्यान ह्या एककाची लांबाय १८ इंच (४५७.२ मिमी.) आसुये ह्या एककाक त्या काळांत हस्त ह्या नांवान वळखताले. ह्या हस्ताचो ल्हान भाग म्हळ्यार आंगूळ आनी एका हस्ताचीं २४ आंगळां मानताले.

ब्रिटीश काळांत भारतांत आनी मापांत एकवाक्यता हाडपाखातीर १८६७ लावन यत्न करपाक लागले आनी तेप्रमाण केंद्रीय आनी प्रांतीय स्थरांचेर अधिनेम केले. पूण तांची फाव ती अंमलबजावणी जावंक नाशिल्ल्यान टन, शेर, छटाक तशेंच तोळो ह्या वजनांक मान्यताय दिवपांत आयली. वेगवेगळ्या वाठारांतल्या शेरांतली तोळ्यांची संख्या वेगवेगळी आशिल्ली. देखीक : सुरतेचो शेर ३७ तोळ्यांचो.(मुंबयचो २८ तोळ्यांचो आनी बेळगांवचो २० तोळ्यांचो). मुंबय सरकारान १९३२ त वजन मापांत एक सुत्रीपणा हाडपाचे नदरेन केल्ल्या अधिनेमाप्रमाण मुंबय शेर = ८० तोळे, मुंबय मण = ४० शएर अशें निश्र्चीत केलें. तेचवांगडा भांगर आनी रुप्याखातीर १ तोळो = १८० ग्रेन, एक वाल = १/४० तोळो = ४.५ ग्रेन, १ रती = १/६२ तोळो हीं वजनां थारावपांत आयलीं. तेभायर अॅव्हर द पॅाइझ आनी अॅपॅाथेकरीज वजनांय ब्रिटीश पद्दतीप्रमाण वापरांत आशिल्ली.

भारतांत १९५६ त मॅट्रिक पद्दत घेवपाखातीर संसदेन अधिनेमाक मान्यताय दिली आनी १९५८ सावन हो अधिनेम चालीक लागलो. ह्या अधिनेमा प्रमाण मॅट्रिक वजनावांगडा आडलीं वजनांय कांय काळ चालू उरलीं. पुराय म्रट्रिक पद्दत वापरांत हाडपाखातीर धा वर्सांचो काळ लागलो. धान्यांची देवाण - घेवण वजनान आनी द्रव पदार्थांची मापान करची अशें निश्र्चीत जालें. ह्या अधिनेमांत मीटर आनी हांचे आद्य नमुने इंटरनॅशनल ब्यूरो ऑफ वेट्स अँड मेझर्सकडल्यान विकते घेवन भारतांतल्या नॅशनल फिजिकल लॅबोरेटरीकडे अभिरक्षा आनी देखभाल हांचे खातीर दिवपाविशीं आनी राज्य सरकाराखातीर राश्ट्रीय मुखेल मानकांकडे अधिप्रमाणित आशिल्ले संच तयार करपाखातीर तरतुदी करपांत आयल्यो. हे खातीर इंटरनॅशनल ऑर्गनायझेशन ऑफ लिगल मॅट्रॅालोजी ह्या आंतरराश्ट्रीय संघटनेचो १९५६ त भारत वांगडी जालो. भारतीय मानक संस्था वजनां आनी मापां हांच्या विनिर्देशांत येवपी अडचणींचेर सल्लो दिवपी तमत्रिक संस्था म्हूण कार्य करता. प्रत्यक्ष वेव्हारांत वापरपाचीं वजनां, मापां पळोवन तांचेर शिक्के मारपाविशीं आनी तेखातीर नियंत्रकापसून निरिक्षणामेरेन अधिकारी नेमपाविशीं अधिनेमांत तरतुदी आसात. वजनां, मापां तपासणेखातीर दाखल करपाविशींचे आदेश दिवप, तेखातीर गरजेच्या थळार प्रवेश करप आनी तीं ताब्यांत घेवप आदी अधिकार निरिक्षकाक आसात. वजनां, मापांच्या आनी उपकरणांच्या उत्पादकांक दुरुस्ती करप्यांक आनी वेपाऱ्यांक सरकारी परवानो घेवचो पडटा. प्रमाण वजनां, मापां हेरांचो वापर करपाक बंदी आसा. वेपारी आदिनी तशेंच अधिकाऱ्यांनी नेमांचो भंग केल्यार ते शिक्षेक पात्र थारतात. मॅट्रिक पद्दत ही दशमान पद्दत आसा. म्हळ्यार तिच्यांतली सगळीं ल्हान व्हड एककां मूलभूत एककाच्या १० च्या वा १० च्या पुर्ण घाताच्या (जशे १०० = १०२, १००० = १०३,१/१०० = १०-२) पटीन आशिल्ल्यान गणित कृत्यां करपाक सोपें जाता हो हे पद्दतीचो खाशेलो फायदो आसा. ह्यो पटी मूळ एककाक कांय उपसर्ग लावन उक्तावपाक येतात. ते उपसर्ग अशे - मॅट्रिक पद्दतींतले उपसर्ग:

डेका = १० डेसी =१०-१ हेक्टो =१०२ सेंटी =१०-२ किलो =१०३ मिली =१०-३ मेगॅ =१०६ मायक्रो =१०-६ गिगॅ =१०९ नॅनो वा मिलीमायक्रो =१०-९ टेरा =१०१२ पायको =१०-१२ पेटा =१०१५ फेम्टा=१०-१५ एक्झा =१०११८ अॅट्टो=१०-१८

हे पद्दतीचो दुसरो फायदो म्हळ्यार तीं सगळ्या राश्ट्रांनी मान्य केल्ली आशिल्ल्यान तिच्यांत उक्ती केल्लीं राशीमुल्यां सगळ्यांत सहज समजतात.हे पद्दतीचो तिसरो फायदो म्हळ्यार ती सुसंगत आसा. म्हळ्यार दोन (वा चड) राशींच्या गुणाकारान वा भागाकारान मेळपी नवी रास आपशीच तिच्या फाव त्या मॅट्रिक एककांच्या स्वरुपांत मेळटा. भारतांत मॅट्रिक पद्दतीचो प्रसार खुबच उण्या प्रमाणांत जालो. १९७६ त प्रमाणभूत वजनां आनी मापां अधिन्म संसदेत संमत करपांत आयलो. तातूंत १९५६ उपरांतच्या विज्ञानीक प्रगतीचो विचार करून आंतरराश्ट्रीय एकक पद्दतीक प्राध्यान्य दिवपांत आयलें. तापमान, दाब आनी गुरुत्वीय प्रवेग हाचे परिणाम तापमानाच्या उण्याचड बदलाक लागून पदार्थांची लांबाय क्षेत्रफळ आनी धनफळ हातूंत उणो चड फरक पडटा. मानकाच्या तापमानापरस वेगळ्या तापमानांत ताचो उपेग करतना ताचो प्रसरण गुणांक दिवचो पडटा. मानकां तयार करतनां वापरांत आशिल्लीं प्रमाणित तापमानां गरजेप्रमाण वेगवेगळीं आसतात. ०० से हें तापमान जायत्या वेळा प्रमाणित तापमान म्हूण वापरतात. मॅट्रिक पद्दतींतलें मीटर हें मानक आद्य मानक तयार करतना वा ते पद्दतीचीं दुसरीं मानकां तयार करतानां २०० से. हें तापमान वापरिल्लें आसता. आतरराश्ट्रीय वजनां आनी मापां तयार करतनां २०० से. हेंच तापमान धरतात. जेन्ना घनता आनी घनफळ हाच्या मापनाच्या प्रसंगार ४० से. ( उदकाचे महत्तम घनतेचें तापमान) हें तापमान धरिल्लें आसता.

लांबायेच्या मानकाचेर वातावरणीय दाबांतल्या फरकाचो कांयच परिणाम जायना. दाबांतलो फरक ( पाऱ्याच्या उंचायेच्या भाशेंत) ८० मिमी. जाल्लो आसल्यार आद्य मीटरांत दशलक्षांश मिमी. इतलो सूक्ष्म फरक जाल्लो मेळ्ळा. पूण वस्तूमानांची तुळा करतना वातावरणीय दाबांतलो फरक तशेंच तापमानांतले आनी आर्द्रतेतले फरक हांचो बरोच परिणाम जाता.

वजनां आनी मापां निश्र्चीत करपाचें काम प्रमाणीत वातावरणीय दाब ७६० मिमी. (पाऱ्याची उचाय, तशेंच पाऱ्याची जनताय १३.५९५१ ग्रॅ./सेंमी), तापमान ०० से. गुरुत्वीय प्रवेश ९८०. ६६५ सेंमी./ सेकंद अशा वेगवेगळ्या अटींप्रमाण करपांत येता.

प्रमाणित वजनाच्या नमुन्याची तुळा करपाखातीर सामके अचूक आनी संवेदनक्षम अशा समभुजा आसपी दांडी आनी पारडी सुरी धारेचेर लोंबती आशिल्ल्या तागड्यांनी करूंक येता. अशा तागड्यांनी प्रमाणित किलोग्राम अशा वजनातल्या १०-७ किग्रॅ. अतलो सूक्ष्म फरकय मेजूंक मेळटा. प्रमाणित वजनां ज्या मुखेल प्रमाणित वजनापसून तयार केल्यांत तांचे तुळे खातीर वयली तागडी चड संवेदनक्षम करून वजन करपाचे अचूक पद्दतीचो अवलंब करचो पडटा. अशे तरेचे तयार केल्ले तागडेन निर्वत अवस्थेंत दांडयेचे विचलन प्रकाशकिरणाच्या आदारान मेजपाची पद्दत वापरून आनी वजन करपाखातीर करपाक लागपी सगळ्यो क्रिया तागडेसावन बऱ्याच अंतरावयल्यान करून १ दशकोट्यांश (१०९)फरकय मेजूंक मेळटा.

प्रमाणित वजनाच्यो धातू, आकार, सफाई आदी बाबी एकसारक्यो आसल्यो तरी तातूंत फरक मेळ्ळ्यात. प्लॅटिनम वा हेर धातूपसून फाव ती जतनाय घेवन तयार केल्ल्या प्रमाणित वजनातय भायले वटेन सवकायेन रासायनिक आनी प्राकृतिक बदल जातात.

आंतरराश्ट्रीय मूलभूत 'किलोग्रॅम' मानकां तयार करपांत आयिल्ल्या वेगवेगळ्या राश्ट्रांतले किलोग्रॅमचे नमुने प्लॅटिनम (९०%), इरिडियम(१०%) मिश्रधातुचे तयार केल्ले आशिल्ल्यान जायतीं वर्सां तातूंत दोन कोट्याशांपरस चड बदल जायत आसता. वजनांची मुल्यां जशीं जशीं ल्हान आसतात त्या त्या प्रमाणांत पृश्ठभागाचें क्षेत्रफळ आनी तातुंतलें वस्तुमान हांचे गुणोत्तर वाडत राविल्ल्यान ताचो तिगपाचें प्रमाण ल्हव व्हव उणें जायत रावता. सादारण मानकाखातीर २५% क्रोमियम आनी २०% निकेल आशिल्लें. पुरायतरेन ऑस्टेनाइटी अगंज तिखें घट आसता तें कळमेना तशेंच तें उच्च अचुंबकीय आसा. ८०% निकेल आनी २०% क्रोमियम आशिल्लें अचुंबकीय मिश्रधातू ह्या कामांत यशस्वीपणान वापरपांत येता. भारतांत सादारण वेव्हारांत तागडेवांगडा वापरपाचीं वजनां बीडाचीं आनी पितुळचीं (उण्या मोलाचें) केल्लीं आसतात. हीं वजनां नियमीत काळाउपरांत शासकीय अधिकाऱ्या कडल्यान तपासून घेवचीं पडटात.

लांबाय क्षेत्रफळ आनी घनफळ हांचीं एककां: दर एका शास्त्रांत मापनाक खूब म्हत्न आसा. लांबाय क्षेत्रफळ आनी घनफळ हांचें मापन खूब पुर्विल्ल्या काळासावन वेगवेगळ्या पद्दतीन करताले. अशएं पुरातत्वीय उत्खननां, शिलालेख आनी ताम्रपट ह्या इतिहासीक पुराव्यांवयल्यान म्हायती मेळटा. ताचेवयल्यान लांबायेच्या मापनाची गरज सगळ्यांत पयलीं निर्माण जाली अशें दिसता. जेन्ना मनशान घराचे बांदावळीक आनी जमनीची विभागणी करूंक सुरवात केली, तेन्ना लांबायेचे मेजणेक म्हत्व आयलें. हे खातीर मानक थारावपाखातीर मनशाचें लक्ष सैमांतले घडामोडीकडे आनी आपल्या देहाकडे गेलें. सुरवेक दोन गांवांतलें अंतर कितलें आसा हें सांगपाखातीर दीस हें प्रमाण धरपाची चाल आशिल्ली. एक गांव दुसऱ्या गांवापसून एका दिसाच्या अंतराचेर आसा म्हळ्यार जर रातदीस प्रवास केलो जाल्यार एका उदेंतासावन दुसऱ्या उदेंता मेरेन चलत गेल्यार तो गांव येतलो. अर्थांत मनशाच्या चलपाचे गतीचेरय अवलंबून आसता. हें फकत लांब अंतर मेजपाक उपेगी पडटालें. पूण उण्या अंतराखातीर हें मानक उपेगी पडनाशिल्लें. देखून कच्च्या स्वरुपांतल्या ल्हान मानकांखातीर मनशान स्वताच्या पायाची लांबाय, पसरिल्ल्या तळहाताची रुंदाय, कोपरासावन फुडल्या हाताची मदल्या बोटाच्या तोंकामेरेन लांबाय, आंगठो आनी करंगळीचें तोंक हातुंतलें अंतर आदी वेगवेगळ्या लांबायेचीं मानकां निश्र्चीत केलीं. दोन पावलांतलें म्हळ्यार दांगेतल्या अंतरावयल्यान शेताची लांबाय - रुंदाय मेजताले. स्टेडिऑन हें लांबायेचें पुर्विल्लें ग्रीक एकक शर्यतींत धावपी गड्यान एका दमात सारक्या वेगान धाविल्लें अंतर हाचेर आदारिल्लें आशिल्लें. फुडें जशी जशी समाजीक परिस्थिती बदलत गेली आनी वैज्ञानीक उदरगत जायत गेली तशी तशी मानकांची एक खाशेली पद्दत उदयाक आयली. हे पद्दतींत दोन प्रकार संभवतात. एका प्रकारांत मूलभूत मानकाची निवड मानवान आपखोशयेन करप वा एकाद्री लांबाय सोंपी म्हूण वेचपाची आनी तिचें ल्हान व्हड भाग करून ताचेवयल्यान एकक निश्र्चीत करपाचें. दुसरो प्रकार म्हळ्यार सैमांत उपलब्ध आशिल्लें एकाद्रें परिणाम घेवन ताचे भाग करून मापन पद्दतीचीं मानकां काडपाचीं. दुसऱ्या प्रकारच्या मापन पद्दतीचे उदाहरण अशें - आंगळ = १ भाग

हाताच्या तळव्याची रुंदाय =४ भाग

हाताच्या आगठ्यांचें तोंक आनी करंगळीचें तोंक हांचेमदलें अंतर (वेंत)= १२ भाग

पायाची लांबाय (फूट)= १६ भाग

हात (क्युबीट)= २४ भाग

एक पावलां (दांग)= ४० भाग

लांब एके रांगेत पातळिल्ल्या दोनय= ९६ भाग

भुजांची एकूण लांबाय

ह्यूएनत्संग (इ.स. ६०२ - ६६४) ह्या नामनेच्या चिनी भोंवडेकारान बरयल्ल्या एका ग्रंथात त्या काळांत भारतांत प्रचलित आशिल्ल्या अंतर मेजपाचें योजन ह्या एककाबद्दल म्हायती मेळटा. सैन्यान एका दिसांत चलिल्ल्या अंतराक योजन अशी संज्ञा त्या काळांत वापरताले.

१ योजन = ८ क्रोश (कोस)

१ क्रोश = ५०० बाण

१ बाण = ४ हात

१ हात = २४ आंगळां

१ आंगुळ = जवाच्या सात दाण्याची लांबाय

भारतांतलीं मॅट्रिक पद्दतीचीं वजनां प्रचारांत येवचे आदीं वेगवेगळ्या राज्यांत वेगवेगळीं एककां व्यवहारांत आशिल्लीं. तातुंतल्या कांय राज्यांतल्या मापनांचीं एककां अशीं -

लांबायेची एककां : यव (पोटाक पोट लावन) = १ आंगळ

२ आंगळां = १ तसू

१२ तसू = १ हात

४ हात = १ दंड

२ कोस = १ गव्यूती

४ आंगळां = १ मूठ

२ विती = १ हात

वस्त्र मोजपाचीं एककां : २ आंगळां = १ तसू

१२ तसू १ हात

२ हात = १ गज

२४ तसू = १ गज

२६ तसू वा १६ गिरे = १ वार

जमनीची लांबाय वा मेजपाचीं एककां: १२ तसू = १ हात वा १४ तसू = १ हात

८००० हात = १ कोस

५ ५/६ हात = १ बडी

५ हात = १ बडी

क्षेत्रमापनाचीं एककां :

४ चौरस आंगळां १ चौ. तसू

Polleait

Units_of_measurement