विश्वनाथ नारायण लवंदे

(जल्म: 20 एप्रिल 1923, व्हडलें गोंय; मरण: पर्वरी 1998).

गोंयचो सुटकेझुजारी. शिक्षण बीएससी; एलएलबी. ताचें उच्च शिक्षण कोल्हापुरांत जालें. कोल्हापूर शारांत शिकता आसतना ताणें भारत छोडो आंदोलनांत वांटो घेतिल्लो म्हणून ताका बंदखणीची ख्यास्त जाल्ली. उपरांत कोल्हापूर शारांत ताणें राष्ट्र सेवा दल फांटयाची स्थापना करून कांय तेंप ताचें फुडारपण चलयलें. उच्च शिक्षण सोंपल्या उपरांत गोंयांत येवन, नोव्हेंबर 1942 त ताणें मडगांवांत राष्ट्र सेवा दल फांटयाची स्थापन केली. 18 जून, 1946 दिसा डॉ. लोहियान मडगांव शारांत घडोवन हाडिल्ल्या सत्याग्रहांत ताणें वांटो घेतिल्लो म्हणून ताका आठ दिसांखातीर बंदखणींत दवरलो. उपरांत त्याच वर्सा 18 नोव्हेंबर दिसा व्हडल्या गोंयच्या, मायणा गांवांत सभा घडोवन हाचिल्ल्यान नारायण पालेकारा वांगडा ताका 45 दीस खर बंदखणीची ख्यास्त फर्मायली. 18 डिसेंबर दिसा हळदोण्यां सत्याग्रह घडोवन हाडिल्ल्यान पुर्तुगेज पुलिसांनी ताका आनी सूर्यकांत नायक हाका धरून खूब मार दिलो. उपरांत 23 एप्रिल 1947 दिसा तांकां खड्डे करून सोडून दिले.

विश्र्वनाथ राष्ट्रीय काँग्रेस गोंय फांटयाचो वावुरपी वांगडी आशिल्लो. पूण तांचेभितर वाद निर्माण जाल्ल्यान तो काँग्रेसींतल्यान भायर सरून एप्रिल 1947 त आपल्या सांगात्यांच्या आदारन ताणंव कुंकळ्ळे आझाद गोमंतक दल फांटयाची स्थापना केली. उपरांत तांणी पुर्तुगेजांआड गोंय मुक्त जायमेरेन आपल्यो हिंसक हालचाली चालूच दवरल्यो. जुलय 1947त आपल्या कांय वेंचीक सांगात्यांच्या आदारान ताणें म्हापशेंचे भांडार (फाझेंद) लुटलें. तशेंच, डिसेंबर म्हयन्यांत विश्र्वनाथ आनी ताच्या सांगात्यांनी सरकारी पयसो घेवन वचपी वाहनाचेर घुरी घालून सगळो म्हालवज लुटलो. हाका लागून ताच्या कांय सांगात्यांक पुर्तुगेजांनी धरुन बंदखणीची ख्यास्त फर्मायली पूण विश्र्वनाथ भूंयगत रावून आपल्यो हालचाली करपाक लागलो. उपरांत ह्या गुन्यांवाक लागून मे 1949 त पुर्तुगेजांनी ताचे गैरहजेरींत ताचेर खटलो चलोवन ताका 28 वर्सां तडीपार आनी एक वर्स बंदखणीची ख्यास्त फर्मायली. 1951 ते 1954 ह्या काळांत बेळगांव, मुबंय, बांदा आनी आरोंद्याक राष्ट्रीय काँग्रेस गोंय संघटणा उबारपाक तो खूब वावुरलो. तशेंच, हे संघटणेवरवीं तो गोंयांत रा राश्ट्रवादी लिखाण धाडपाक लागलो. वझरें गांवांत आझाद गोमंतक दलाचो कॅम्प उबारून तो आपवावुरप्यांक गनिमी कावेबाजीचें शिक्षण दितालो. 29 जुलय 1954 दिसा पुणें आनी मुबंयच्या शंभर आपवावुरप्यांच्या आदारान नगर हवेलीचें राजपाटण सिल्वासाचेर घुरी घालून तें सुवादीन घेतलें. उपरांत धा दिसांनी सबंद नगर हवेलीचेर ताबो मेळयलो आनी 15 ऑगस्ट 1954 मेरेन तिचो कमांडो प्रशासक’ म्हणून वावुरलो. गोंयाक मुक्तताय मेळमेरेन ताणें आझाद गोमंतक दलाच्या वांगडयांनी संख्या 400 वयर वाडोवन पुर्तुगेजांआड गनिमी डावपेंच आनी हिंसक कृत्यां चालूच दवरिल्लीं. ताका लागून ताणें आनी ताच्या सांगात्यांनी खर ख्यास्तूय भोगली. सुटकेझुजांत ताणें केल्ल्या मोलादीक वावराक लागून दादरा आनी नगर हवेली सरकारान 1962 त ताचो भोवमान केलो. तशेंच, भारत सरकारनूय ताका ताम्रपत्र भेटोवन ताचो भोवमान केलो.

गोंय मुक्तताये उपरांत ताणें शिक्षण, कामगार, शेतकामती आनी शोफेरांचीं आंदोलनां घडोवन हाडून तांकां न्याय मेळोवन दिला.

स्वातंत्र्य झुजाऱ्यांचें पुनर्वसन जाग्यार घालपाच्या उद्देशान ताणें स्वातंत्र्य झुजाऱ्यांची संघटणा उबारपाक मेलाचें योगदान केलें. पणजेची नवजीवन सोसायटी आनी पर्वरीचें आझाद भवन ह्या स्वातंत्र्य झुजाऱ्यांसंबंदीत दोन संस्थांचो कारभार ताचे देखरेखीखाला आनी हेर स्वातंत्र्य झुजाऱ्यांच्या सहकार्यान ताणें वेवस्थीत सांबाळ्ळो. मराठी भाशेंत ताचीं दोन पुस्तकां उजवाडाक आसल्यांत.

-कों. वि. सं. मं.