साने गुरूजी

पांडुरंग सदाशिव साने हांचो जल्म दि. 24 डिसेंबर 1899 या दिसा कोकणांतल्या रत्नागिरी जिल्ह्यांतल्या पालगड या गावान जालो.

जल्म

साने गुरूजी पांडुरंग सदाशिव साने हांचो जल्म दि. 24 डिसेंबर 1899 या दिसा कोकणांतल्या रत्नागिरी जिल्ह्यांतल्या पालगड या गावान जालो. साने गुरूजी ह्या नावान तांका नामणाय मेळ्ळी. साने गुरूजी हे भारतीय स्वातंत्र्यसैनिक, समाजवादी विचारवंत, सामाजिक कार्यकतें आनी मराठी साहित्तीक आसले. ‘श्यामची आई’, ‘नवा प्रयोग’, ‘सुंदर पत्रे’, ‘हिमालयाची शिखरे’, ‘क्रांती’, ‘समाजधर्म’, ‘आपण सारे भाऊ’ अशें तांचे कांय गाजललें साहित्य. साने गुरूजीले ल्हानपण सामगे गरिबींत गेलें. पूण ल्हान पांडुरंग संस्कारान श्रीमंत जांलो. ताज्या आवयन ताजेर खूब्ब बरे संस्कार केले. आपल्या आवयचो आनी महात्मा गांधी हांचो प्रभाव साने गुरूजीचेर आयुश्यभर उरलो. साने गुरूजी हाणी इंग्रजी साहित्यांत एम.ए. ही पदवी मेळयली. शिक्षण पुराय जाल्याउपरांत ताणी अंमळनेर हांगासल्ल्या प्रताप हायस्कूल हांगा स वर्सां शिक्षक म्हूण नोकरी केली. 1928 ह्या वर्सा ताणी ‘विध्यार्थी’ हे मासिक सुरू केलें. महात्मा गांधींच्या विचारांचो तांचेर खूब्ब प्रभाव आसलो. ते स्वत: खादीचो वापर करतालो. 1930 या वर्सा ताणी शिक्षकाची नोकरी सोडून सविनय कायदेभंगाच्या चळवळींत वाटो घेतलो. ताणी ‘काँग्रेस’ नावाचे साप्ताहिक काडलें, दुष्काळांत शेतकर्यांची करमाफी (कर्जमाफी न्हय) जावची म्हूण येत्न केले, जळगाव जिल्ह्यांतल्या फैजपूर हांगासल्लें काँग्रेस अधिवेशन (1936) येशस्वी जावपाखातीर कार्य केलें. ग्रामस्वच्छतेची कामा केलीं. ताणी राष्ट्र सेवा दलाची स्थापना केलीं. बलसागर भारत होवो। विश्र्वात शोभुनी राहो।। राष्ट्रार्थ प्राण हे उरले। मी सिध्द मराया हो।। ह्या तांचे काव्य ब्रिटिश सरकारान जप्त केलें, इतलो ताजो प्रभाव लोकांचेर त्यावेळार जालो. समाजांत आशिल्लो जातिभेद, अस्पृश्यता हांच्यासारकिल्ल्या वायट गजालींक साने गुरूजीन सदांच विरोद केलो. पंढरपूरच्या विठ्ठल मंदिरांत हरिजनांक प्रवेश मेळचो म्हूण ताणी सत्याग्रह केलो आनी प्रवेश मेळोवन दिलो. येका पांडुरंगांन दुसर्या पांडुरंगाक मुक्त केलो. स्वातंत्र्य मेळ्ळ्याउपरांत ते समाजवादी पक्षांत सामील जाले. 1948 ह्या वर्सा ताणी ‘साधना’ साप्ताहिक सुरू केलें. तांच्यो काण्यो कादंबर्यो, लेख, निबंध, चरित्रां, कविता हातूंतल्यान तांचो संवेदनशील मन दिश्टी पड्टा. हेंच संवेदनशील मन स्वातंत्र्य मेळ्ळ्याउपरांतच्या परिस्थितीखातीर खूब्ब दुखी जालें. राजकी आनी सामाजिक मूल्यांचो र्हास तांच्या मनाक सोसवलो ना. दि. 11 जून 1950 या दिसा ताणी न्हिदेच्यो गुळ्यो खावन आत्महत्या केली.