इगर्ज (चर्च)

देवनागरी

किरिस्तांव धर्मीयांचें प्रार्थनाथळ. इगर्ज हें कोंकणी उतर पोर्तुगेज ‘इग्रेज’ ह्या उतरावेल्यान आयलां आनी पोर्तुगेज उतर ‘इग्रेज’ आनी इंग्लीश उतर ‘चर्च’ हीं ग्रीक ‘एक्लेजिया’ आनी हिब्रू ‘कहाल’ हातूंतल्यान आयल्यांत. ताचो अर्थ एकठांय आपयिल्ली जमात. देवाची पूजा करूंक जंय एकठांय येतात, ते सुवाचेक ‘इगर्ज’ म्हण्टात.

क्रिस्ती शकाच्या पयल्यातीन शतमानांनी किरिस्तांव लोक धर्मीक आनी राजकी पिडापिडीक लागून उक्त्या सुवातींनी व्हड घरांनी, काताकूंब (Catacomb) म्हूण नांवाजिल्ल्या भुयारी सिमेतिरींनी एकठांय येताले. रोम शारांत किरिस्तांवांची पिडापीड सोंपतकच 326 वर्सा कोन्स्तांतीन राजान किरिस्तांव धर्माक राजधर्माची मान्यताय दिली. तेन्नासावन इगर्जी बांदप सुरू जालें. हीं बांदपां युरोपांतल्या घरशिल्पाचो मुखेल नमुनो जावंत पावलीं. पयल्यो व्हड इगर्जी बाजिलिकाचो रोमन सरकारी इमारतीचो नमुनो वापरून बांदल्यो. हांका लागून क्रिस्ती म्हामंदिराक ‘बाजिलिका’ म्हण्टात. एक लांब साल आनी सालाचे एके कुशीक मिसाची वेदी (आल्तार) आसता.

बायझंटायन (Byzantine) शैलीचीं बांदपां 4 थ्या ते 6 च्या शतमानांत आशियांत चलणकेंत आयलीं. 532 वर्सा, इस्तांबूल शारांत व्हड घुमटा आकाराची आनी चारूय कोनशांक ऊंच मिनार आशिल्लीं, हागिया सोफिया इगर्ज बांदली. असल्या इमारतींनी मोझाइक (mosaic) नांवाचीं रंगारंगांच्या फातरांक पट्ट्यांनी सजयिल्ली चित्रां आसतालीं. बायझंटायन शैली ग्रीस, रशिया आनी कांय नांवांनी पातळ्ळी. 8 व्या आनी 9 व्या शतमानांत कारोलिंजियन (Karolyngian) पद्धतीन इगर्जी बांदताले. असलीं बांदपां चड तिगूंक ना पूण कांय काश्याचे आनी हस्तिदंत कोरांतून केल्ले नग उरल्यात.

इकराव्या आनी बाराव्या शतमानांत रोमानेस्क (Romanesque) इगर्जी बांदताले. व्हड आनी दाट वण्टी, ल्हान जनेलां, वाटकुळें आर्क, मोटे आनी मोटवे खांबे ह्या इमारतींनी वापरताले. इगर्ज खुरसाच्या आकाराची आसताली आनी बल्कांवाक तेंकून ल्हान ल्हान कपेलां बांदताले.

घुमट आनी तेंको दिवंक वण्टी बांदपाची पद्धत सुरू जाली. हांगाच्या गॉथिक (Gothic) पद्धत आयली. नवे पद्धतीचे नाजूक घुमट पातळ वण्टी, तोंकाचे आर्क (pointed arch) तेंको दिवपी मोटे वण्टीचेर (flying buttresses) ल्हान मिनार, फातरांनी कोरांतून केल्लो मुखभाग (facade) आनी व्हड घांट हुमकळावंक मोटें गोपूर- हीं गॉथिक बांदावळीचीं लक्षणां. ताका व्हड जनेलांचीं रंगीत विद्राची (stained glass) चित्रां लायताले. अमियां (Amiens), नोत्र दोम द पारीस (Notre Dame de Paris) असले काथेद्राल (Cathedral), कॅन्टर्बरी (Canterbury) असलें तीर्थक्षेत्र, ला ग्रांद शार्त्रूज (La Grande Chartreuse) सारके मठ, गॉथिक पद्धतीच्यो एमारती म्हूण संवसारभर नामनेक पावल्यात.

15 व्या आनी 16 व्या शतमानांत रेनसांस (Renaissance) पद्धत आयली. ग्रीक आनी रोमन काळाचे प्रकार नव्यान वापरूंक लागले. रोमांतली म्हालगडी सांत पेद्रूची बाजिलिका,लंडनांतली सेंट पॉल्स काथेद्राल, व्हडल्या गोंयची से काथेद्राल आनी नोसा सिवोरा द दिवीन प्रॉविदेंसिया (St. Cajetan’s) ह्यो रेनेसांस बांदावळीच्यो इगर्जी आसात.

17 व्या आनी 18 व्या शतमानांत बारोक (Baroque) प्रकार उजवाड- सावळेचो फरक दाखयता. रोमांतली जजू (Geso). गोंयची बाँ जेजू इगर्ज ही हे पद्धतीचीं उदाहरणां आसात.केरळांतले बारोक इगर्जांचे बांदावळींन युरोपी पद्धतीचेरय प्रभाव घाल्लो दिसता. भारतीय बारोक प्रकारच्या इमारतींमदीं व्हडल्या गोंयची आनी मडगांवची इश्पिरितु सांतु, तळवलेची सांताना,दिवाडेची पियेदाद, जुंवेची सांतइश्तेवांव ह्यो इगर्जी नांवाजिल्ल्यो आसात. व्हडल्या गोंयच्या रेनेसांस आनी बारोक इगर्जांक लागून ह्या वाठाराक ‘उदेंतेचे रोम’ अशें नांव पडलां. बारोकाचोच एक भोव अलंकारीत रोकोको प्रकार (Rococo) फ्रांस देशांत वाडलो.

19 व्या आनी 20 व्या शतमानांत तिखें, काँक्रीट आदीवापरून आदल्या आनी नवे मोदीच्यो इमारती बांदल्यो. हालींच्यो इगर्जी चडशो आर्विल्ल्या मोदीच्यो आसतात. देखीक, मडगांवची ग्रेस चर्च, कार्मेलीन मठ आनी पणजेची डॉन बॉस्को इगर्ज. ह्या इगर्जांनी काँक्रीट वापरून व्हड सालां बांदतात आनी हारशाचीं व्हड जनेलां दवरतात. वांटकुळ्या वा बहुकोनी आकाराच्या इमारतींनी वेदी मजगतीं जायतो लोक चोयवशीन रावपाची वेवस्था आसता. भारतीय पद्धतीन बांदिल्ल्योय कांय इगर्जी आसात. बेळगांव लागसर देशनूर गावांत लिंगायत देवळाचो नमुनो घेवन बांदिल्ली इगर्ज आसा. तामीळनाडू, गुजरात आनी बिहारांत थळाव्या देवळांच्या प्रकारच्यो इगर्जी फाटल्या पन्नास वर्सांनी बांदल्यात.

मॅथ्यू आल्मेदा, जे. स. संदर्भ: 1. Anand Mulk Raj (Ed.) Golden Goa. Bombay, Marg Publication 1980; 2. Doshi, Saryu (Ed.) Goa Cultural Patterns. Bombay,marg publication 1983; 3. Eliade, Mircea (Ed.) The Encyclopaedia of Religion,New York 1987; 4. Malgaonkar, Manohar. Inside Goa. Directorate of Information and publicity, Goa 1982; 5. Piper, David (Ed.) The Random House, New York; 6.Webster’s Unabridged international dictionary of the English Language. इझुमी,शिकिबू: नामनेची जपानी कवयित्री. तिच्या बापायचो आश्रित नाचिबाना मिचिसादा हाचेकडेन तिचें लग्न जाल्लें. जपानी राजघराण्यांतलो तामेताका ह्या राजकुंवराकडेन आनी ताच्या मरणा उपरांत ताचो भाव आतसुमिची हाचेकडेन तिचे मोगाचे संबंद आशिल्ले. आतसुमिचीच्या मरणा उपरांत ती राजकन्या शीशीचे सेवेक आशिल्ली. फुडें तिणें फुजिवारा यासुमासा हाचेकडेन लग्न केलें. पूण होवूय संबंद चड काळ तिगलो ना.

होंवयेवरी ‘वाका’ ह्या जपानी छंदांत (पंचाक्षरी आनी सप्ताक्षरी कडव्यांची एका फाटल्यान अशी होंवीसद्दश रचना) बरयिल्ले तिचे दोन कवितांझेले आसात. हातूंतलो पयलो इझुमी शिकिबू झोकुशू हातूंत 647 ‘वाका’ आसात. ह्या दोनूय संग्रहांत मेळून सत्तर ‘वाका’ एकेचतरेच्यो आसात. तिच्या काव्यांत मोगाचे भावनेची उत्कटता आनी खोलाय दिसून येता. तिचे धर्मीक स्वरुपाचे कवितेंत चित्तशुद्धीखातीर आशिल्लो भावना दिश्टी पडटात. शाही फर्मानावरवीं संपादन केल्ल्या ‘गोशु-इशु’ ह्या कवितासंग्रहांत तिच्या ‘वाका’चो आस्पाव जाता.

तिणें बरयिल्ले दिसपटयेंत खुबश्यो कविता आनी आतसुमिची वांगडा आशिल्ल्या मोगाच्या संबंदांचे उल्लेख मेळटात. तिचें वास्तव चरित्र आनी तिचे कवितेंतलें प्रेम संबंदांचें वर्णन हाकालागून कांय लोकांकडसून तिचेर टिका जाल्या. नितळ मोग करपी प्रेमिकांचो संबंद सोदूंक गेल्ल्यान घडये तिची अशी अवस्था जाल्या जावंये आनी तिचेर चंचळतेचो छाप बसला आसुये.