मंगेश देवस्थान

देवनागरी

मंगेश देवस्थान गोंयांतलें नामनेचें देवस्थान. हें फोंडें तालुक्यांतल्या प्रियोळ गांवांत पणजी-मडगांव ह्या मुखेल रस्त्याचेर पणजीसावन सुमार २१ किमी अंतराचेर आसा. हें देवूळ ज्या वाठारांत आसा, त्या वाठाराक मंगेशी म्हूण वळखतात.

इतिहास

पुर्विल्ल्या काळांत हें देवूळ साश्टी तालुक्याच्या कुशस्थळी वा कुठ्ठाळी ह्या वाठारांत आशिल्लें.

परशुरामान गोमंतकांत वसोवपाखातीर त्रिहोत्र पुरासावन दशगोत्री ब्राह्मण आनी तांचीं 64 कुळां हाडलीं अशें म्हणटात. ह्या कुळांनी मंगेश, शांतादुर्गा, नागेश, महालक्ष्मी, सप्तकोटेश्र्वर, म्हाळसा आदी आपल्या कुलदेवतांच्यो प्रतिमाय हाडून गोंयांत स्थापन केल्यो. तातूंतलें मंगेश दैवत मूळ कुशस्थळी हांगां स्थापन केल्लें.

Scan of a wallet card depicting Shri Mangesh

फुडें इ.स.१५१०त गोंयाचेर पुर्तुगेजांची सत्ता येतकच तांणीं हांगा हिंदू धर्मियांचो छळ, बाटाबाटी, देवालयांचो विध्वंस करपाचें सत्र चलयलें. जेन्ना कुशस्थळीच्या श्री मंगेश देवस्थानाच्या कुळावी लोकांक खबर कळ्ळी की पुर्तुगेजांनी साश्टी तालुक्यांतल्या लोकांक बाटोवन थंयच्या देवालयांचो नाश करपाचो कट रचला, तेन्ना तांणी रातोरात गुपीतणान मंगेश देवाचें लिंग उखलून शेजारच्या आदिलशहाच्या राज्यांत जंय हिंदू सरदार तेवेळार अधिकाराचेर आशिल्ले, थंय फोंडें तालुक्याच्या प्रियोळ गांवांत व्हरून स्थापन केलें.

स्थापना

ही स्थापना शालिवाहन शके १४८२ रौद्र नाम संवत्सरी म्हळ्यार इ.स. १५६० वर्सा जाली अशी म्हायती त्या देवस्थानाच्या पुर्विल्ल्या इतिहासांत मेळटा.

हें स्थलांतर 1 मे १५६० ह्या दिसा आदी जालें अशें कोंपाजीय दे झेझुसच्या पाद्री मंडळान त्या काळांत बरोवन दवरिल्ल्या आनी आपल्या वरिश्ठांक सादर केल्ल्या अहवालांत बरयल्लें आसा.

स्थलांतराक लागून ह्या देवालयाची इमारत त्या झेझुइट पाद्रींनी आपले इगर्जेखातीर वापरली आनी आपल्या धर्माच्यो देवता थंय स्थापन केल्यो असोय तातूंत उल्लेख मेळटा.

प्रियोळ वाठारांत

कुशस्थळी सावन प्रियोळ वाठारांत स्थलांतर करतकच थंय बांदिल्लें देवूळ कशें आशिल्लें हाचेविशीं म्हायती मेळना.

उपरांतचें दुसरें देवालय मराठेशाहीच्या वैभव काळांत बांदिल्लें. ताचे उपरांत इ.स.1890 त त्याच जाग्यार तिसरे खेपेक देवूळ बांदलें.

चवथे खेपे ह्या देवालयाचो जीर्णोध्दार शके 1894 माघ शुक्ल पुनवेंत पुराय जालो आनी त्याच दिसा सुम्हुर्ताचेर 17 फेब्रुवारी 1973 दिसा श्री मंगेश देवाच्या देवालयाचेर भांगराचो कळस बसयलो. दर वर्सा ह्या देवालयांत माघ शुक्ल पुनवे दिसा महापर्वणी उत्सव मनयतात.

शिबिकोत्सव

ह्या देवास्थानांत दर सोमारा रातचो शिबिकोत्सव जाता.

ह्या देवास्थानाचे कुळावी वत्स आनी कौंडिण्य ह्या दोनूच गोत्रांचे आसात. ह्या देवस्थानांत अगरशाळेची सुविधा आसा.